2015 Yılı Phaselis ve Teritoryumu Flora Araştırma Raporu
Bu dönem yapılan arazi çalışmaları sonunda, toplanan bitkilerin adlandırma işleminde başta Türkiye Florası olmak üzere araştırma alanı ve yakın çevresinde daha önce değişik bilim insanlarınca yapılan çalışmalardan faydalanılmıştır (Davis 1965-1985; Davis et al. 1988; Güner et al 2000; Peşmen 1980; Düşen & Sümbül, H. 2001; Göktürk & Sümbül 2002).
Phaselis, Antalya ili Kemer ilçesi sınırları içinde kalmakta olup, Türkiye Florasındaki kareleme sistemine göre C3 karesinde yer almaktadır. Araştırma alanından toplanan bitkilerin teşhis edilmesiyle 38 familya’ya ait 126 cins ve 152 bitki taksonu tespit edilmiştir. Phaselis antik kenti ve çevresinde bulunan 152 taksonun, 121 tanesi tür, 22 tanesi alttür ve 9 tanesi ise varyete kategorisinde yer almaktadır. Tespit edilen 152 taksonun 80 tanesi Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 5 tanesi İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 4 tanesi Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi elementi ve 63 tanesi ise çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen kategorisinde yer almaktadır. Akdeniz elementlerinin alanda çok olmasının nedeni, sahanın tümüyle Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi içinde yer alması ile açıklamak mümkündür.
Bu rapor döneminde teşhis edilen 152 taksonun 28 tanesi endemiktir. Bu endemik taksonlardan 11 tanesi VU (Zarar Görebilir), 9 tanesi EN (Tehlikede), 4 tanesi LC (En az endişe verici), 3 tanesi NT (Tehdit Altına Girebilir), 1 tanesi ise CR (Çok Tehlikede) kategorisinde yer almaktadır (IUCN 2006).
Phaselis antik kenti ve çevresinde yetişen bitkilerin 6 tanesinin CİTES Sözleşmesinde yer aldığı görülmektedir.
| Familya/Bitkiler | Türkçe Adı | Endemizm | IUCN Kategorisi | Bern (B) – Cites (C) | Fitocorafik Bölge |
| AMARYLLIDACEAE | |||||
| Allium bourgeaui Rech. fil. subsp. bourgeaui | Sahil soğanı | Akd. El. | |||
| Allium junceum Sm. subsp. tridentatum Kollmann, Özhatay & Koyuncu | Dişli körmen | E | VU | Akd. El. | |
| Allium neapolitanum Cyr. | Sarımsak çiçeği | Akd. El. | |||
| Galanthus elwesii Hook. f. var. monostictus P.D. Sell (Resim 1) | Kardelen | E | EN | Akd. El. | |
| Narcissus tazetta L. subsp. tazetta | Nergis | ÇBFCB | |||
| APIACEAE | |||||
| Anethum graveolens L. | Dereotu | ÇBFCB | |||
| Artedia squamata L. | Karabenek | ÇBFCB | |||
| Bupleurum gracile d’Urv. | Şeytanyıldızı | Akd. El. | |||
| Eryngium thorifolium Boiss. | Kör boğadikeni | E | VU | Akd. El. | |
| Orlaya daucoides (L.) Greuter | dilkanatan | Akd. El. | |||
| Tordylium apulum L. | Kafkalida | Akd. El. | |||
| APOCYNACEAE | |||||
| Vinca herbacea Waldst. & Kit. | Bikir çiçeği | ÇBFCB | |||
| ARACEAE | |||||
| Arum dioscoridis Sm. var. dioscoridis | Tirşik pancarı | Akd. El. | |||
| Dracunculus vulgaris Schott (Resim 2) | Yılanbıçağı | Akd. El. | |||
| ARISTOLOCHIACEAE | |||||
| Aristolochia hirta L. | Yılanotu | Akd. El. | |||
| ASPARAGACEAE | |||||
| Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker | Gavurbaşı | ÇBFCB | |||
| Muscari comosum (L.) Mill. | Morbaş | Akd. El. | |||
| Ornithogalum narbonense L. | Akbaldır | Akd. El. | |||
| Ornithogalum pyrenaicum L. | Eşek susamı | ÇBFCB | |||
| Prospero autumnalis (L.) Speta | Güz sümbülü | Akd. El. | |||
| ASTERACEAE | |||||
| Ambrosia maritima L. | Zaylan çiçeği | Akd. El. | |||
| Bellis annua L. | Akbubeçlik | Akd. El. | |||
| Carduus argentatus L. | Gümüş dikeni | Akd. El. | |||
| Centaurea babylonica (L.) L. | Salkım sarıbaş | Akd. El. | |||
| Centaurea dichroa Boiss. & Heldr. | Alabaş | E | VU | Akd. El. | |
| Centaurea iberica Trev. ex Sprengel | Deligözdikeni | ÇBFCB | |||
| Centaurea wagenitzii Hub.-Mor. | Adrasan düğmesi | E | EN | Akd. El. | |
| Conyza canadensis (L.) Cronquist | Selviotu | ÇBFCB | |||
| Crupina crupinastrum (Moris) Vis. | Gelindöndüren | ÇBFCB | |||
| Doronicum orientale Hoffm. | Kaplanotu | ÇBFCB | |||
| Geropogon hybridus (L.) Schultz | Melez yemlik | Akd. El. | |||
| Glebionis segetum (L.) Fourr. | Kasımçiçeği | ÇBFCB | |||
| Helichrysum stoechas (L.) Moench subsp. barrelieri (Ten.) Nyman | Kudama | ÇBFCB | |||
| Inula viscosa (L.)Aiton | Sümenit | Akd. El. | |||
| Lactuca serriola L. | Eşekhelvası | ÇBFCB | |||
| Notobasis syriaca (L.) Cass. | Yavan kenger | Akd. El. | |||
| Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertn. | Çatlakçanak | Akd. El. | |||
| Senecio vulgaris L. | Taşakcılotu | ÇBFCB | |||
| Xeranthemum annuum L. | Kağıtçiçeği | ÇBFCB | |||
| BORAGINACEAE | |||||
| Alkanna tinctoria (L.) Tausch subsp. subleiocarpa (Hub.-Mor.) Hub.-Mor. | Havacivaotu | Akd. El. | |||
| Anchusa azurea Miller var. azurea | Sığırdili | ÇBFCB | |||
| Buglossoides arvensis (L.)I.M. Johnst. | Tarla taşkeseni | ÇBFCB | |||
| Cerinthe minor L. subsp. auriculata (Ten.) Domac | Livarotu | ÇBFCB | |||
| Echium parviflorum Moench | Kızıl engerek otu | Akd. El. | |||
| Onosma oreodoxa Boiss. & Heldr. | Darı şincarı | Akd. El. | |||
| Symphytum brachycalyx Boiss. | Dere kafesotu | Akd. El. | |||
| BRASSICACEAE | |||||
| Fibigia clypeata (L.) Medik. subsp. clypeata var. eriocarpa (DC.) Post | Sikkeotu | ÇBFCB | |||
| Hirschfeldia incana (L.) Lagr.-Foss. | Nadas turpu | ÇBFCB | |||
| Matthiola longipetala (Vent.) DC. subsp. pumilio (Sibth. & Smith) P. W. Ball | Cüce şebboy | E | EN | ÇBFCB | |
| Microthlaspi perfoliatum (L.)F.K.Mey. | Giyle | ÇBFCB | |||
| CAMPANULACEAE | |||||
| Campanula buseri Damboldt | Gevrek çan | ÇBFCB | |||
| Campanula delicatula Boiss. | Narin çan | Akd. El. | |||
| Campanula peregrina L. | Cennet çanı | Akd. El. | |||
| Legousia speculum-veneris (L.) Chaix | Hoş kadınaynası | ÇBFCB | |||
| CAPRIFOLIACEAE | |||||
| Centranthus longiflorus Stev. subsp. longiflorus | Mahmuzçiçeği | Ir.-Tur.El. | |||
| Cephalaria lycica V.A. Matthews | Muğla pelemiri | E | NT | Akd. El. | |
| Cephalaria scoparia Contandr. & Quézel | Süpürge pelemiri | E | EN | Akd. El. | |
| Scabiosa atropurpurea L. | Mor uyuzotu | ÇBFCB | |||
| Lonicera nummulariifolia Jaub. & Spach subsp. glandulifera (Hub.-Mor.) Chamberlain | Sulu tavşançili | E | VU | Akd. El. | |
| Valerianella obtusiloba Boiss. | Gül kuzugevreği | Akd. El. | |||
| CARYOPHYLLACEAE | |||||
| Cerastium dichotomum L. subsp. dichotomum | çatalboynuzotu | ÇBFCB | |||
| Dianthus calocephalus Boiss. | Güzel karanfil | ÇBFCB | |||
| Dianthus zonatus Fenzl var. zonatus | Kaya karanfili | ÇBFCB | |||
| Minuartia picta (Sibth. & Sm.) Bornm. | Ergen tıstıs | ÇBFCB | |||
| Saponaria dalmasii H. Boissieu | Has sabunotu | E | CR | Akd. El. | |
| Silene behen L. | Akkıvşak | ÇBFCB | |||
| Silene cryptoneura Stapf. (Resim 3) | Özge nakıl | E | VU | Akd. El. | |
| Silene gallica L. | serçeçiçeği | ÇBFCB | |||
| Silene vulgaris (Moench) Garcke var. vulgaris | Ecibücü | ÇBFCB | |||
| CISTACEAE | |||||
| Fumana arabica (L.) Spach | Arap güneşotu | ÇBFCB | |||
| CLEOMACEAE | |||||
| Cleome ornithopodioides L. | Taş saçakgülü | ÇBFCB | |||
| COLCHICACEAE | |||||
| Colchicum baytopiorum C.D. Brickell | Güz çiğdemi | E | NT | Akd. El. | |
| CONVOLVULACEAE | |||||
| Convolvulus scammonia L. | Bingözotu | ÇBFCB | |||
| Cuscuta campestris Yunck. | Kafirsaçı | ÇBFCB | |||
| CRASSULACEAE | |||||
| Sedum album L. | Çobankavurgası | ÇBFCB | |||
| Sedum pallidum M. Bieb. | Koyunörmece | ÇBFCB | |||
| EUPHORBIACEAE | |||||
| Chrozophora tinctoria (L.) A.Juss. | Siğilotu | ÇBFCB | |||
| Euphorbia chamaesyce L. | Şebrem | ÇBFCB | |||
| FABACEAE | |||||
| Bisserula pelecinus L. | Tarakyoncası | Akd. El. | |||
| Coronilla scorpioides (L.) W.D.J.Koch | Akrepburçağı | ÇBFCB | |||
| Astragalus hamosus L. | Koçboynuzu | ÇBFCB | |||
| Dorycnium pentaphyllum Scop. subsp. haussknechtii (Boiss.) Gams. | Gervenük | E | LC | ÇBFCB | |
| Glycyrrhiza echinata L. | Pıtırak meyan | ÇBFCB | |||
| Hippocrepis emerus (L.) Lassen subsp. emeroides (Boiss. et Spruner) Lassen | Tel gevrecik | ÇBFCB | |||
| Lathyrus belinensis Maxted & Goyder(Resim 4) | Belen burçağı | E | EN | Akd. El. | |
| Onobrychis caput-galli (L.) Lam. | Pıtrak korunga | Akd. El. | |||
| Ononis pubescens L. | Havlı örsele | Akd. El. | |||
| Trifolium angustifolium L. | Nefel | ÇBFCB | |||
| Trifolium tomentosum L. var. tomentosum | Yünlü yonca | ÇBFCB | |||
| GERANIACEAE | |||||
| Erodium gruinum (L.) L’Hérit | Kargadıdağı | Akd. El. | |||
| Geranium lucidum L. | Dakkaotu | ÇBFCB | |||
| HYPERICACEAE | |||||
| Hypericum perforatum L. subsp. veronense (Schrank) H.Linb. | Sarı kantaron | ÇBFCB | |||
| IRIDACEAE | |||||
| Crocus wattiorum (B. Mathew) B. Mathew (Resim 5) | kaya çiğdemi | E | EN | Akd. El. | |
| Gladiolus illyricus W.D.J. Koch | Osman çiçeği | Akd. El. | |||
| Gynandriris sisyrinchium (L.) Parl. | Keklik çiğdemi | ÇBFCB | |||
| Iris unguicularis Poir. subsp. carica (Wern. Schulze) A.P. Davis & Jury var. carica (Resim 6) | Çalı navruzu | E | VU | Akd. El. | |
| Romulea tempskyana Freyn | Sarıboğaz | Akd. El. | |||
| LAMIACEAE | |||||
| Ajuga orientalis L. | Dağmayasılı | ÇBFCB | |||
| Ballota glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak | Leylimotu | E | VU | Akd. El. | |
| Clinopodium nepeta (L.) Kuntze subsp. glandulosa (Req.) Govaerts | Sümüklü fesleğen | Avr-Sib. El. | |||
| Cyclotrichium origanifolium (Labill) Manden et Scheng. | Dağnanesi | Akd. El. | |||
| Lamium album L. | Balıcak | Avr-Sib. El. | |||
| Lamium moschatum Miller var. moschatum | Lünlüotu | Akd. El. | |||
| Lamium orientale (Fisch. & Mey.) E.H.L.Krause | Güzelce | Ir.-Tur.El. | |||
| Nepeta cadmea Boiss. | Honaz pisikotu | E | LC | Akd. El. | |
| Nepeta nuda L. subsp. albiflora (Boiss.) Gams | Karaküncü | ÇBFCB | |||
| Origanum minutiflorum O. Schwarz & P. H. Davis | Sütçüler kekiği | E | NT | Akd. El. | |
| Phlomis armeniaca Willd. | Boz şavlak | Ir.-Tur.El. | |||
| Phlomis grandiflora H. S. Thompson subsp. grandiflora | Bahargülü | Akd. El. | |||
| Phlomis lycia D. Don | Tüylü çalba | Akd. El. | |||
| Prasium majus L. | Çalıbaba | Akd. El. | |||
| Prunella vulgaris L. | Gelinciklemeotu | Avr-Sib. El. | |||
| Salvia argentea L. | Boz şalba | Akd. El. | |||
| Salvia caespitosa Montbret & Aucher ex Bentham | Kırk şalba | E | LC | Ir.-Tur.El. | |
| Salvia verbenaca L. | Elmakekiği | Akd. El. | |||
| Satureja cuneifolia Ten. | Kayakekiği | Akd. El. | |||
| Scutellaria brevibracteata Stapf subsp. brevibracteata | Yağlıkaside | E | LC | Akd. El. | |
| Sideritis albiflora Hub.-Mor. (Resim 7) | Akçiçekçayı | E | VU | Akd. El. | |
| Sideritis condensata Boiss. & Heldr. | Kozalı kekik | E | VU | Akd. El. | |
| Stachys lavandulifolia Vahl. | Tüylüçay | ÇBFCB | |||
| Teucrium scordium L. subsp. scordioides (Schreb.) Arcang. | Kurtluca | Avr-Sib. El. | |||
| LILIACEAE | |||||
| Fritillaria acmopetala Boiss. subsp. acmopetala | Duguk | Akd. El. | |||
| Gagea graeca (L.) Irmsch | Sürmeli yıldız | Akd. El. | |||
| Gagea peduncularis (C. Presl) Pascher | Karga sarımsağı | Akd. El. | |||
| MALVACEAE | |||||
| Alcea biennis Winterl | Fatmaanagülü | ÇBFCB | |||
| Malva sylvestris L. | Ebegümeci | ÇBFCB | |||
| ONAGRACEAE | |||||
| Epilobium hirsutum L. | Hasanhüseyin çiçeği | ÇBFCB | |||
| Ludwigia peploides (Kunth) P.H.Raven | Göl toynakotu | ÇBFCB | |||
| ORCHIDACEAE | |||||
| Barlia robertiana (Loisel) Greuter (Resim 8) | Patpatanak | C | Akd. El. | ||
| Cephalanthera epipactoides Fisch. & C.A. Mey. | Ana çamçiçeği | C | Akd. El. | ||
| Limodorum abortivum (L.) Swartz var. abortivum | Saçuzatan | C | ÇBFCB | ||
| Ophrys phaseliana D. Rückbr. & U. Rückbr. | Faselis salebi | E | EN | C | Akd. El. |
| Orchis coriophora L. subsp. coriophora | prinççiçeği | C | ÇBFCB | ||
| Orchis sancta L. | püren salebi | C | Akd. El. | ||
| OROBANCHACEAE | |||||
| Orobanche fuliginosa Reut. ex Jard. | İsli canavarotu | Akd. El. | |||
| PAPAVERACEAE | |||||
| Glaucium flavum Crantz | Gündürmelâlesi | ÇBFCB | |||
| Papaver rhoeas L. | Gelincik | ÇBFCB | |||
| PLANTAGINACEAE | |||||
| Globularia dumulosa O. Schwarz. (Resim 9) | Çalı küreçiçeği | E | EN | Akd. El. | |
| Plantago afra L. | Ateşyaprağı | ÇBFCB | |||
| PLATANACEAE | |||||
| Platanus orientalis L. | Çınar | ÇBFCB | |||
| PLUMBAGINACEAE | |||||
| Limonium virgatum (Willd.) Fourr. | Kuduzotu | Akd. El. | |||
| POACEAE | |||||
| Aegilops biuncialis Vis. | İkikılçık | ÇBFCB | |||
| Briza maxima L. | Kuşyüreği | ÇBFCB | |||
| Hordeum murinum L. subsp. murinum | Pisipisiotu | Akd. El. | |||
| Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steudel | Kamış | ÇBFCB | |||
| RANUNCULACEAE | |||||
| Clematis cirrhosa L. | Bahar sarmaşığı | Akd. El. | |||
| Delphinium peregrinum L. | Tel hezaren | Akd. El. | |||
| ROSACEAE | |||||
| Amygdalus graeca Lindl. | Şeytanbademi | Akd. El. | |||
| Geum heterocarpum Boiss. | Sarı arapçiçeği | ÇBFCB | |||
| RUBIACEAE | |||||
| Cruciata taurica (Pall. ex Willd.) Ehrend | Kırımgüzeli | Ir.-Tur.El. | |||
| SAPINDACEAE | |||||
| Acer hyrcanum Fisch. & C.A.Mey. subsp. sphaerocaryum Yalt. | Kasnak akçaağacı | E | VU | Akd. El. | |
| SCROPHULARIACEAE | |||||
| Scrophularia peregrina L. | Sahilsıracası | Akd. El. | |||
| Verbascum davisianum Hub.-Mor. (Resim 10) | Kemer sığırkuyruğu | E | VU | Akd. El. |
Çizelge 1. Phaselis Antik Kenti ve Çevresinde Tespit Edilen Bitkiler (Kısaltmalar: Akd. El.: Akdeniz Elementi, Avr-Sib. El.: Avrupa-Sibirya Elementi, ÇBFCB: Çok Bölgeli veya Fitocoğrafik Bölgesi Bilinmeyen, E: Endemik)
Resim 1. Galanthus elwesii var. monostictus
Resim 2. Dracunculus vulgaris
Resim 3. Silene cryptoneura
Resim 4. Lathyrus belinensis
Resim 5. Crocus wattiorum
Resim 6. Iris unguicularis subsp. carica var. Carica
Resim 7. Sideritis albiflora
Resim 8. Barlia robertiana
Resim 9. Globularia dumulosa
Resim 10. Verbascum davisianum
Araştırmacı
Prof. Dr. Ramazan Süleyman GÖKTÜRK
Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü
KAYNAKLAR
Davis, P.H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol :1-9, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Davis, P.H. MILL R.R and TAN, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol:10, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Düşen, O. D., Sümbül, H. 2001. Sarısu-Saklıkent Arasının Florası. The Herb Journal of Systematic Botany, 8 (1) : 29-60.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Barışcan Ofset Ankara. 246 sayfa.
Göktürk, R. S., Sümbül, H. 2002. The Current Conservation Status of Some Endemic Plants of Antalya Province. The Karaca Arboretum Magazine. Vol. VI., Part 3: 91−114.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement II). Vol. 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. 656 sayfa.
IUCN Species Survival Commission 2001. IUCN Red List Categories, Ver. 3.1— IUCN, Gland, Switzerland & Cambridge, UK.
Peşmen, H. 1980. Olimpos-Beydağları Milli Parkının Florası. TBAG-335 No’lu Proje, 74 ss, Ankara.
Sümbül, H., Göktürk, R. S. 2005. Tahtalı Dağı, 198-200. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Türkiye, MAS Matbaacılık A. Ş. İstanbul.
2015 Yılı Phaselis ve Teritoryumu Likenler Araştırma Raporu
Likenler talluslu canlılardan olup, kendi besinlerini kendileri üretebilen, yüzlerce yıl yaşayabilen, içerisinde bir veya daha çok sayıda yeşil alg veya maviyeşil bakteri ve mantar türünün bulunduğu birlikteliklerdir. Liken oluşturmayan algler veya maviyeşil bakteriler ve mantarlar kısıtlı yaşam koşullarında yaşayabilirken; likenler ekstrem koşulların hakim olduğu çöller, Arktik ve Antarktik bölgeler, dağların en yüksek kesimleri gibi pek çok canlının gelişemeyeceği yerlerde yaşayabilmektedirler. Gerçekleştirdikleri birliktelik sayesinde likenler, diğer canlılarda rastlanmayan bazı maddeleri yüksek konsantrasyonlarda bünyelerinde oluşturabilmektedirler. Likenler zor yaşam koşullarında, çok uzun yıllar yaşadıklarından bu maddeleri zararlılara karşı korunmak amacıyla üretmektedirler. Liken kaynaklı bu bileşikler kullanılarak günümüz sorunlarına akılcı çözümler üretilebilir düşüncesi ile araştırmacılar, likenleri daha iyi tanımaya yönelik çalışmalar yapmaktadırlar. Ancak bu çalışmaların etkin bir şekilde yapılabilmesi için liken zenginliğimizin belirlenmesi ve doğru olarak isimlendirilmesi gerekmektedir. Buna ek olarak, öncelikle korunan alanların liken çeşitliliğinin belirlenmesi “neyi koruyoruz” sorusuna yanıt bulabilmek, korunmayan diğer alanlardaki liken çeşitliliğindeki değişimleri saptayabilmek için oldukça önemlidir. Bu şekilde çevresel değişimlere hassas olarak tanınan likenlerin kayıp olup olmadığı, alanların hava kirliliği, insan müdahalesi gibi etmenlere maruz kalıp kalmadıkları tespit edilebilmektedir. Bu araştırma, Roma İmparatorluğu Dönemi sınırları ile Phaselis antik kenti tarihi yapıları üzerinde yayılış gösteren liken taksonlarının belirlenmesi amacıyla yürütülmektedir. Bu metinde, geçen rapor dönemi ile birlikte, bu rapor döneminde de kayıt edilmiş Phaselis antik kenti likenleri sunulmuştur.
MATERYAL METOT
Bu yıl ki arazi çalışmalarında geçen yılda da yapıldığı gibi, her bir lokalitenin GPS cihazı ile koordinat, yön ve yüksekliği belirlenmiş ve kayıt edilmiştir. Kayıt edilen bu lokalitelerden, daha sonra yapılacak olan tür teşhislerine uygun liken örnekleri toplanmıştır. Alanın geniş yüzölçümünde yer alan antik kentlere gidilerek, bu antik kentleri oluşturan harebe, lahit, duvar ve kayalardan örnekler alınmıştır. Bu örnekler alınırken eserlere zarar vermeyecek kadar küçük parçalar alınmasına dikkat edilmiştir. Ayrıca eserlerin çevrelerindeki bitkiler üzerinde yaşayan likenlerde toplanmıştır. Şu ana kadar çalışma yapılmış lokaliteler (Şekil 1), koordinat ve yükseklikleri ile birlikte aşağıda verilmiştir:
Lokaliteler
Lokalite 1: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; İmparatora adanmış kutsal alan ve Tiyatro çevresi, K 36° 31′ 22″- D 30° 33’05”, 15-25 m, 13.ix.2014
Lokalite 2: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Kumluca -Antalya Otoyolu güneyi, otel yapımı durdurulan alan, K 36° 31′ 32″- D 30° 31′ 45″, 20 – 30 m, 13.ix.2014
Lokalite 3: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Kumluca -Antalya Otoyolu kuzeyi, Tahtalı dağı güney etekleri; Antik teraslar, K 36° 32′ 19″- D 30° 31′ 13″, 280 m, 13.ix.2014
Lokalite 4: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Kumluca -Antalya Otoyolu kuzeyi, Tahtalı dağı güney etekleri; Servi topluluğu, K 36° 32′ 47″- D 30° 30′ 08″, 440 m, 13.ix.2014
Lokalite 5: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Kumluca -Antalya Otoyolu kuzeyi, Tahtalı dağı güney etekleri; Teleferik başlangıç noktası K 36° 32′ 23″- D 30° 29′ 07″, 730 m, 13.ix.2014
Lokalite 6: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Çatma Dağı; Kocaköy K 36° 50′ 27″- D 30° 34′ 07″, 214 m, 02.iii.2015
Lokalite 7: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Sarı Çınar Dağı; Elma Yanı Yaylası, Elmasuyu mevkii (Sardessos kalıntıları civarı), K 36° 44′ 70″- D 30° 29′ 92″, 1127 m, 02.iii.2015
Lokalite 8: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Kargıcak plajı’nın batısındaki tepenin arka yamacı, Lyrnas (Hayıtlıgöl) Antik Kenti, K 36° 44′ 56″- D 30° 33′ 30″, 234 m, 10.x.2015
Lokalite 9: Antalya; Olimpos Milli Parkı; Phaselis Antik Kenti; Göynük Kanyonu’na giden yolun kuzeyindeki ilk tepe, Thebe (Rezburnu) Antik Kenti, K 36° 41′ 07″- D 30° 33′ 46″, 218 m, 10.x.2015
Arazi çalışmaları sonucunda toplanan liken örnekleri “The Lichens of Great Britain and Ireland (Smith et al. 2009)”, “Die Flechten Baden– Württembergs (Wirth 1995)”, “Likenoj de Okcidenta Europo (Clauzade and Roux 1985)”, “Lichenforming, lichenicolous and allied fungi of Israel (Wasser and Nevo 2005)”, “Keys to the lichens of Minnesota (Wetmore, 2005)” “The lichens of British Columbia (Goward et al. 1994)” gibi temel eserler olmak üzere revizyonlar, monograflar ve makalelerdeki anahtarlardan faydalanılmıştır.
Şekil 1. Alanın fiziki haritası ve arazi çalışması yapılmış lokaliteler
Bahsedilen bu kaynaklar yardımıyla likenlerin tayinleri, örneklerin tallus rengi, yapısı, üremeden sorumlu yapılarının tipi, yaşama ortamı gibi morfolojik özellikleri; tallus tabakalaşması, spor yapısı ve sayısı, kristal içeriği gibi anatomik özellikleri ve bazı çözeltilere verdikleri renk reaksiyonları incelenerek gerçekleştirilmiştir. Liken türleri teşhis edilirken aşağıda sembolleri ve içerikleri verilen çözeltiler, anahtarda belirtilen renk reaksiyonunu verip vermediğini belirlemek için liken örneklerine uygulanmışlardır.
K : % 10 – 35’lik potasyum hidroksit çözeltisi,
C : % 3’lük sodyum hipoklorit çözeltisi,
Pd: 1 gr p-fenilendiamin, 10 gr sodyum sülfit, 5 ml deterjan ve 100 ml sudan hazırlanmış parafenilendiamin çözeltisi,
I : 0.5 gr iyot, 1.5 gr potasyum iyodür, 100 ml distile sudan hazırlanmış iyot çözeltisi,
N : % 50’lik nitrik asit çözeltisi (Smith et al. 2009).
Liken örneklerinin teşhislerinde morfolojik incelemeler için Nikon SMZ745 T model stereomikroskop, anatomik incelemeler için ise Nikon Eclipse E100 model optik mikroskop kullanılmıştır.
BULGULAR
Bu rapor döneminde, Phaselis Antik Kenti’nden belirlenen liken taksonları aşağıda listelenmiştir. Bu güne kadar yapılan 9 lokalitedeki arazi çalışmaları ve laboratuvar çalışmaları sonucunda alandan 90 liken taksonu belirlenmiştir. Bu taksonlardan Leprocaulon microscopicum (Vill.) Gams, Porpidia albocaerulescens (Wulfen) Hertel & Knoph ve Porpidia cinereoatra (Ach.) Hertel & Knoph Antalya ili ve ilçeleri için ilk kez kayıt edilmiştir. Aşağıda şu ana kadar arazi çalışması yapılmış 9 lokaliteden belirlenen liken taksonları, substratları ve lokaliteleri listelenmiştir:
Şekil 2. İmparatora adanmış kutsal alanda bir eser üzerinde Aspicilia farinosa
Liken takson listesi
Aspicilia farinosa (Flörke) Flagey 1, 9 kalkerli kaya
Bacidia rosella (Pers.) De Not. 4 Cupressus sempervirens
Bacidia rubella (Hoffm.) A. Massal. 4 Cupressus sempervirens
Bagliettoa marmorea (Scop.) Gueidan & Cl.Roux 4, 6, 7, 9 kalkerli kaya
Bagliettoa calciseda (DC.) Gueidan & Cl.Roux 1, 7, 9 kalkerli kaya
Bagliettoa parmigera (J.Steiner) Vězda & Poelt 1,3, 9 kalkerli kaya
Bagliettoa parmigerella (Zahlbr.) Vĕzda & Poelt 7 kalkerli kaya
Blastenia crenularia (With.) Arup, Søchting & Frödén 1, 2 kalkerli kaya
Blennothallia crispa (Huds.) Otálora, P.M.Jørg. & Wedin 3 kalkerli kaya
Caloplaca adriatica (Zahlbr.) Servít 1, 3, 9 kalkerli kaya
Şekil 3. Kocaköy Mevkii’nden tarihi yapı ve eser görüntüleri
Caloplaca inconnexa var. nesodes Poelt & Nimis 2 silisli kaya
Candelariella aurella (Hoffm.) Zahlbr. 2 silisli kaya
Catapyrenium daedaleum (Krempelh.) Stein 3 kalkerli kaya
Circinaria calcarea (L.) A. Nordin, S. Savic & Tibell 1, 3, 9 kalkerli kaya
Circinaria contorta ssp. hoffmanniana S. Ekman & Fröberg ex R. Sant. 2, 7 kalkerli kaya
Cladonia caespiticia (Pers.) Flörke 1 Pistacia terebinthus
Cladonia convoluta (Lam.) Anders 2 bitki döküntüsü
Cladonia fimbriata (L.) Fr. 1, 3, ölü ağaç; 5 Pinus brutia
Cladonia pocillum (Ach.) Grognot 9 yosun
Cladonia pyxidata (L.) Hoffm. 1, 2, 3, 7, 9 bitki döküntüsü
Cladonia rangiformis Hoffm. 1, 2, 9 bitki döküntüsü
Clauzadea immersa (Hoffm.) Hafellner & Bellem. 1, 3, 7, 8 kalkerli kaya
Clauzadea monticola (Ach.) Hafellner & Bellem. 7 kalkerli kaya
Collema flaccidum (Ach.) Ach. 4 toprak
Collema subnigrescens Degel. 4 Cupressus sempervirens
Diploschistes muscorum (Scop.) R.Sant. 1 Cladonia sp.; 2 silisli kaya; 3 kalkerli kaya
Diploschistes ocellatus (Vill.) Norman 2 silisli kaya
Diploschistes scruposus (Schreb.) Norman 2 silisli kaya
Enchylium polycarpon (Hoffmann) Otalora, PM Jorg. & Wedin 1 kalkerli kaya
Evernia prunastri (L.) Ach. 1, Quercus coccifera; 5, 7 Pinus brutia
Flavoplaca citrina (Hoffm.) Arup, Frödén & Søchting 4 Cupressus sempervirens
Fuscopannaria olivacea (M.Jørg.) M.Jørg. 4 Cupressus sempervirens
Gyalolechia flavorubescens (Huds.) Søchting, Frödén & Arup 4 Cupressus sempervirens
Gyalolechia flavovirescens (Wulfen) Søchting, Frödén & Arup 1 kalkerli kaya
Lathagrium auriforme (With.) Otálora, P.M.Jørg. & Wedin, 3 kalkerli kaya
Şekil 4. Otel yapımı durdurulan alanda Antalya’dan ilk kez kayıt edilmiş Leprocaulon microscopicum
Şekil 5. Sardessos’tan Lobothallia radiosa
Lecanora argentata (Ach.) Degel. 1 Laurus nobilis
Lecanora bolcana (Pollini) Poelt 1, 2 silisli kaya
Lecanora campestris (Schaer.) Hue 4 Cupressus sempervirens
Lecanora chlarotera Nyl. 1 Quercus coccifera
Lecanora expallens Ach. 5 Pinus brutia
Lecanora saligna (Schrad.) Zahlbr. 7 Pinus brutia
Lecanora muralis (Schreb.) Rabenh. 2, 4 silisli kaya
Lecidea fuscoatra (L.) Ach 2, silisli kaya
Lecidella stigmatea (Ach.) Hertel & Leuckert 7 kalkerli kaya
Lecidella elaeochroma (Ach.) M.Choisy 1 Quercus coccifera; 2 Cupressus sempervirens
Lepraria nivalis J.R.Laundon 1, 3, 6, 7, 9 kalkerli kaya
Leprocaulon microscopicum (Vill.) Gams 2 silisli kaya
Leproplaca chrysodeta (Vain.) J.R. Laundon 3 kalkerli kaya
Leproplaca xantholyta (Nyl.) Hue 9 kalkerli kaya
Lobothallia radiosa (Hoffm.) Hafellner 2 silisli kaya, 3, 7, 9 kalkerli kaya
Nephroma laevigatum Ach. 5 Pinus brutia
Parmelia sulcata Taylor 5, 7 Pinus brutia
Parmelia saxatilis (L.) Ach. 7 Juniperus excelsa
Pertusaria albescens (Huds.) M.Choisy & Werner 1 karayosunu, 3 Laurus nobilis
Şekil 6. Sardessos’tan Platismatia glauca
Pertusaria leioplaca DC. 4 Cupressus sempervirens
Phaeophyscia orbicularis (Neck.) Moberg 7 Pinus brutia
Phlyctis argena (Sprengel) Flot. 4 Cupressus sempervirens
Physcia adscendens (Fr.) H. Olivier 4, 8 Cupressus sempervirens; 9 kalkerli kaya
Physcia aipolia (Humb.) Fürnrh. 2 silisli kaya
Physcia leptalea (Ach.) DC. 1 Ceratonia siliqua; 8 Cupressus sempervirens
Placopyrenium bucekii (Nádv. & Servít) Breuss 2 silisli kaya
Placynthium nigrum (Huds.) Gray 1 silisli kaya; 3, 6, 7, 9 kalkerli kaya
Platismatia glauca (L.) W.L.Culb. & C.F.Culb. 4 Pinus brutia, 7 ölü ağaç
Porpidia albocaerulescens (Wulfen) Hertel & Knoph 2 silisli kaya
Porpidia cinereoatra (Ach.) Hertel & Knoph 2 silisli kaya
Şekil 7. Hayıtlıgöl (Lyrnas) Antik Kenti’nden tarihi yapı ve eser görüntüleri
Şekil 8. Thebe (Rez Burnu Tepesi) Antik Kenti’nden bazı liken türleri
Protoblastenia calva (Dicks.) Zahlbr. 7 kalkerli kaya
Pyrenodesmia variabilis (Pers.) A.Massal. 3 kalkerli kaya
Ramalina farinacea (L.) Ach. 7 Pinus brutia, 8 Cupressus sempervirens
Ramalina fastigiata (Pers.) Ach. 7 Pinus brutia
Romjularia lurida (Ach.) Timdal 6, 9 kalkerli kaya
Scytinium gelatinosum (With.) Otálora, P.M.Jørg. & Wedin 3 kalkerli kaya
Scytinium palmatum (Huds.) Gray 1 yosun
Solenopsora grisea (Bagl.) Kotlov 1, 3 kalkerli kaya
Solenopsora olivacea ssp. olbiensis (Nyl.) Clauzade & Cl.Roux 1, 9 kalkerli kaya
Squamarina cartilaginea (With.) P.James 1 kalkerli kaya; 2, 6 silisli kaya
Squamarina concrescens (Müll.Arg.) Poelt 1, 6, 8 kalkerli kaya
Toninia sedifolia (Scop.) Timdal 4 kalkerli kaya
Variospora aurantia (Fr. 1 kalkerli kaya
Verrucaria muralis Ach. 7 kalkerli kaya
Verrucaria nigrescens Pers. 1, 3 kalkerli kaya
Verruculopsis lecideoides (A.Massal.) Gueidan & Cl.Roux 2 silisli kaya
Xanthocarpia lactea (A.Massal.) A.Massal. 3, 7 kalkerli kaya
Xanthocarpia ochracea (Schaer.) A.Massal. & De Not. 1, 9 kalkerli kaya
Xanthoparmelia conspersa (Ach.) Hale 2 silisli kaya
Xanthoparmelia pulla (Ach.) O.Blanco, A.Crespo, Elix, D.Hawksw. & Lumbsch 2 silisli kaya
Xanthoria parietina (L.) Th.Fr. 1 Ceratonia siliqua, Quercus coccifera; 3 Laurus nobilis; 4, 8 Cupressus sempervirens
SONUÇ
Bundan sonraki araştırma döneminde arazi çalışmalarına devam edilecek ve alana ait türlerin teşhisleri gerçekleştirilecektir.
Araştırmacı
Yrd. Doç. Dr. Özge TUFAN ÇETİN
Akdeniz Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu,
Çevre Koruma ve Kontrol
KAYNAKLAR
CLAUZADE, G. and ROUX, C. 1985. Likenoj De Okcidenta Eûropo Ilustrita Determinlibro, Bulletin de la Société Botanique du Centre-Ouest Nouvelle série- Numéro Spécial, Royan, France, 893 pp.
GOWARD, T., MCCUNE, B. and MEIDINGER, D. 1994. The lichens of British Columbia, illustrated keys. Part 1: Foliose and Squamulose species, Special Report Series 8, Research Program, British Columbia Ministry of Forests, Victoria, BC., 181 pp.
SMITH, C.W., APTROOT, A., COPPINS, B.J., FLETCHER, A., GILBERT, O.L., JAMES, P.W. WOLSELEY, P.A. (2009) The Lichens of Great Britain and Ireland. British Lichen Society, London.1046 pp.
WASSER, S.P. and NEVO, E. 2005. Lichen-forming, lichenicolous and allied fungi of Israel. A.R.G. Ganter Verlag K.-G., Ruggell, 384 pp.
WETMORE, C. M. 2005. Keys to the lichens of Minnesota. Department of Plant Biology, University of Minnesota, St. Paul, Minnesota, 92 pp.
WIRTH, V. 1995. Die Flechten Baden–Württembergs. Teil: 1-2, Eugen GmbH & Co. Stuttgart, 1006 pp.