Flora - Fauna Araştırmaları Raporu 2013

Phaselis ve Teritoryumu Botanik (Flora) Araştırma Raporu – 2013 –

Bu dönem yapılan arazi çalışmaları sonunda, bitkilerin adlandırma işleminde başta Türkiye Florası olmak üzere alan ve yakın çevresinde daha önce değişik bilim insanlarınca yapılan çalışmalardan faydalanılmıştır (Davis 1965-1985; Davis et al. 1988; Güner et al 2000; Peşmen 1980; Düşen & Sümbül, H. 2001; Göktürk & Sümbül 2002).

Phaselis, Antalya ili Kemer ilçesi sınırları içinde kalmakta olup, Türkiye florasındaki kareleme sistemine göre C3 karesinde yer almaktadır. Sahadan toplanan bitkilerin teşhis edilmesiyle 59 familya’ya ait 178 cins ve 213 bitki taksonu tespit edilmiştir. Phaselis antik kentinde bulunan 213 taksonun, 132 tanesi Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 3 tanesi Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 1 tanesi İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi elementi ve 77 tanesi ise çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen kategorisinde yer almaktadır. Akdeniz elementlerinin alanda çok olmasının nedeni, sahanın tümüyle Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi içinde yer alması ile açıklamak mümkündür.

Bu rapor döneminde teşhis edilen 213 taksonun 30 tanesi endemiktir. Bu endemik taksonlardan 17 tanesi VU (Zarar Görebilir), 4’er tanesi EN (Tehlikede) ve NT (Tehdit Altına Girebilir), 3 tanesi CR (Çok Tehlikede) ve 2 tanesi LC (En az endişe verici) ise kategorisinde yer almaktadır (IUCN 2006).

Phaselis antik kentinde yetişen bitkilerin 1 tanesinin CİTES Sözleşmesinde yer aldığı görülmektedir.

Phaselis Antik Kentinde Tespit Edilen Bitkiler

(Kısaltmalar: Akd. El.: Akdeniz Elementi, Avr-Sib. El.: Avrupa-Sibirya Elementi, ÇBFCB: Çok Bölgeli veya Fitocoğrafik Bölgesi Bilinmeyen, E: Endemik)

Familya/Bitkiler	Türkçe Adı	Endemizm	IUCN Kategorisi	Bern (B) – Cites (C)	Fitocorafik Bölge
ACERACEAE
Acer sempervirens L.	Akçaağaç
AMARYLLIDACEAE
Allium sandrasicum Kollman, Özhatay & Bothmer	Sandras körmeni	E	VU		Akd. El.
Pancratium maritimum L.	Kum Zambağı				Akd. El.
ANACARDIACEAE
Cotinus coggyria Scop.	Duman ağacı				ÇBFCB
Pistacia lentiscus L.	Sakız ağacı				Akd. El.
Pistacia terebinthus L. subsp. terebinthus	Menegiç				Akd. El.
APIACEAE
Cachrys crassiloba (Boiss.) Meikle	Çarşambaotu				ÇBFCB
Crithmum maritimum L.					ÇBFCB
Daucus guttatus Sibth. & Sm.	beneklihavuç				ÇBFCB
Eryngium maritimum L.	Kum boğadikeni				ÇBFCB
Lagoecia cuminoides L.	Pülüskün				Akd. El.
Scandix pecten-veneris L.	zühretarağı				ÇBFCB
APOCYNACEAE
Nerium oleander L.	Zakkum				Akd. El.
ARACEAE
Arisarum vulgare Targ.-Tozz.					Akd. El.
ARALIACEAE
Hedera helix L.	Duvar sarmaşığı				ÇBFCB
*ASCLEPIADACEAE*
Cionura erecta (L.) Griseb.					Akd. El.
ASPARAGACEAE
Asparagus acutifolius L.	Tilkişen				Akd. El.
Drimia maritima (L.) Stearn	Ada soğanı, Kumörümcekotu				Akd. El.
Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss.	Tavşan memesi				ÇBFCB
*ASTERACEAE*
Anthemis ammophila Boiss.& Heldr.	Plaj papatyası	E	VU		Akd. El.
Anthemis chia L.	Garga çiçeği				Akd. El.
Anthemis rosea Sm. subsp. cernea (Boiss.) Grierson	Papatya	E	VU		Akd. El.
Asteriscus aquaticus (L.) Less.	Sarıtop				Akd. El.
Bellis perennis L.	Koyungözü				Avr-Sib. El.
Calendula arvensis (Vaill.) L.	Portakal nergisi				ÇBFCB
Carlina corymbosa L.	Kırkbaşdikeni				Akd. El.
Carthamus dentatus Vahl					ÇBFCB
Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis	çakırdikeni				ÇBFCB
Cichorium intybus L.	Hindiba				ÇBFCB
Conyza bonariaensis (L.)	Çakalotu				ÇBFCB
Echinops emiliae P.H.Davis	Koca topuz	E	VU		Akd. El.
Echinops spinosissimus Turra subsp. bithynicus (Boiss.) Greuter	Kirpibaşı				Ir.-Tur.El.
Filago pyramidata L.					ÇBFCB
Glebionis coronaria (L.) Spach	alagömeç				ÇBFCB
Helichrysum pamphylicum Davis & Kupicha	Ölmez otu, Altın otu	E	LC		Akd. El.
Inula crithmoides L.					Akd. El.
Inula graveolens (L.) Desf.					ÇBFCB
Inula heterolepis Boiss.	Kaya andız otu				Akd. El.
Lamyropsis cynaroides (Lam.) Dittrich					Akd. El.
Pallenis spinosa (L.) Cass.					Akd. El.
Picnomon acarna (L.) Cass.					ÇBFCB
Phagnalon graecum Boiss.					Akd. El.
Ptilostemon chamaepeuce (L.) Less.					Akd. El.
Pulicaria dysenterica (L.) Bernh.	Ayıayağı				ÇBFCB
Scolymus hispanicus L.	Şevketibostan				Akd. El.
Senecio vernalis Waldst et Kit	Kanaryaotu				ÇBFCB
Sonchus oleraceus L.	Kuzugevreği				ÇBFCB
Tussilago farfara L.	Öksürükotu				ÇBFCB
Xanthium spinosum L.	Pıtrak				ÇBFCB
Xanthium strumarium L. subsp. cavanillesii (Schouw) D. Löve & P. Dansereau	Dulavrat otu, kazık otu, Pıtrak				ÇBFCB
BETULACEAE
Ostrya carpinifolia Scop.	Firek				Akd. El.
BORAGINACEAE
Cynoglossum creticum Mill.	Pisiktetiği				Akd. El.
Hormuzakai aggregata (Lehm.) Guşul	Danadili				Akd. El.
Echium angustifolium Mill.	Agres				Akd. El.
Heliotropium hirsutissimum Grauer	Akrep otu, Bambul otu				Akd. El.
Onosma frutescens Lam.	Sarkı emcek				Akd. El.
BRASSICACEAE
Alyssum hirsutum Bieb. subsp. caespitosum (T.R.Dudley) Anchev, Kuzuharov &Kuzmanov	Kıllıdemet	E	NT		Ir.-Tur.El.
Alyssum pterocarpum T.R. Dudley	Yüce kevke	E	VU		Akd. El.
Arabis ionocalyx Boiss.	Morçanak				Akd. El.
Biscutella didyma L.	Çıtçıtotu				ÇBFCB
Cakile maritima Scop.	Kumteresi				ÇBFCB
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik.	Çobançantası				ÇBFCB
Conringia grandiflora Boiss. &. Heldr.	İritelkari	E	VU		Akd. El.
Ricotia carnosula Boiss.& Heldr.	Dişli cavlak				Akd. El.
CAMPANULACEAE
Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata	Memek				ÇBFCB
Legousia falcata (Ten.) Fritsch ex Janch	Eğri kadınaynası				Akd. El.
CAPPARACEAE
Capparis spinosa L. var. inermis Turra	Kebere, Gebereotu, Kapari, Dikenlikebere				ÇBFCB
CAPRIFOLIACEAE
Cephalaria cilicica Boiss. & Kotschy	Boylu pelemir	E	CR		Akd. El.
Cephalaria isaurica Matthews	Kargı pelemiri	E	VU		Akd. El.
Lonicera etrusca Santi var. etrusca	Dokuzdon				Akd. El.
Pterocephalus plumosus (L.) Coulter	Gök cücükotu				ÇBFCB
Valeriana dioscoridis Sm.	Çobanzurnası				Akd. El.
Valerianella vesicaria (L.) Moench	Kuzugevreği				ÇBFCB
CARYOPHYLLACEAE
Dianthus orientalis Adams, Weber & Mohr	Yar karanfili				ÇBFCB
Dianthus tripunctatus Sibth. & Sm.	Benekli karanfil				Akd. El.
Silene aegyptiaca (L.) L. f. subsp. aegyptiaca	Ballıca				Akd. El.
Silene colorata Poir. subsp. colorata	Kum nakılı				Akd. El.
Silene dichotoma Ehrh. subsp. dichotoma	Çatal nakıl				ÇBFCB
Silene gigantea L. var. rhodopea (Janka) Greuter	Rodop nakılı				Akd. El.
Silene kotschyi Boiss. var. maritima Boiss.	Deniz nakılı				Akd. El.
CISTACEAE
Cistus creticus L.	Girit ladeni				Akd. El.
Cistus salviifolius L.	Kartli				ÇBFCB
CONVOLVULACEAE
Convolvulus arvensis L.	Tarla sarmaşığı				ÇBFCB
Convolvulus cantabrica L.	Çadırçiçeği				Akd. El.
CRASSULACEAE
Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger	Top kayakoruğu	E	LC		Akd. El.
Sedum sediforme (Jacq.) Pau	Yalı koruğu				Akd. El.
Umbilicus luteus (Huds.)Webb & Berthel.	Sarı göbekotu				ÇBFCB
CYPERACEAE
Cyperus capitatus Vand.	Şehvetotu				ÇBFCB
CUCURBITACEAE
Bryonia cretica L.	Karahaylin				Akd. El.
Ecballium elaterium (L.) A. Rich.	Eşekhıyarı				Akd. El.
EPHEDRACEAE
Ephedra campylopoda C. A. Meyer	Deniz üzümü				ÇBFCB
ERICACEAE
Arbutus andrachne L.	Kocayemiş, Dağ yemişi, Sandal ağacı				Akd. El.
Erica manipuliflora Salisb.	Funda, Püren				Akd. El.
Erica sicula Guss. subsp. libanotica (Barb. Boiss. & Barbey) P. F. Stevens	Yılgun çalısı				Akd. El.
EUPHORBIACEAE
Euphorbia characias L. subsp. wulfenii (Hoppe ex W.D.J. Koch)Radcl.-Sm.	Ulu sütlegen				Akd. El.
Euphorbia hierosolymitana Boiss. var. hierosolymitana	Çalı sütleğeni				Akd. El.
Euphorbia peplis L.	Kıyı sütleğeni				Akd. El.
Euphorbia rigida M. Bieb.	Sütleğen				Akd. El.
Mercurialis annua L.	Parşen				ÇBFCB
FABACEAE
Anagyris foetida L.	Zivircik				Akd. El.
Astragalus hamosus L.	Koçboynuzu				ÇBFCB
Bituminaria bituminosa (L.) C.H. Stirt	Asfaltotu				ÇBFCB
Calicotome villosa (Poiret) Link	Keçiboğan				Akd. El.
Ceratonia siliqua L.	Keçiboynuzu, Harnup				Akd. El.
Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum	Erguvan				Akd. El.
Colutea melanocalyx Boiss. & Heldr. subsp. melanocalyx	Karapatlangaç	E	EN		Akd. El.
Dorycnium hirsutum (L.) Ser.	Kıllı kaplanotu				Akd. El.
Genista acanthoclada DC.	Kertikefen				Akd. El.
Glycyrrhiza asymmetrica Hub.-Mor.	Türk meyanı	E	VU		Akd. El.
Glycyrhiza flavescens Boiss. subsp. antalyensis Sümbül, Ö. Tufan, O.D.Düşen & Göktürk	Antalya meyanı	E	CR		Akd. El.
Lathyrus phaselitanus Hub.-Mor. & Davis	Kemer burçağı	E	EN		Akd. El.
Lotus corniculatus L. var. tenuifolius L.	Gazalboynuzu				ÇBFCB
Lupinus pilosus L.	Gavur baklası				Akd. El.
Medicago marina L.	Sahil yoncası				ÇBFCB
Medicago minima (L.) Bart. var. minima	Gurnik				ÇBFCB
Ononis natrix L. subp. hispanica (L. f.) Cout.	Ölemez				Akd. El.
Securigera parviflora (Desv.) Lassen	Bahçetacı				Akd. El.
Spartium junceum L.	Katırtırnağı				Akd. El.
Trifolium campestre Scherb. subsp. campestre var. campestre	üçgül				ÇBFCB
Trifolium globosum L.	Yumak yonca				ÇBFCB
Trifolium stellatum L. var. stellatum	Yıldız yonca				ÇBFCB
Trigonella coerulescens (M.Bieb.) Halacsy subsp. kemerensis Göktürk	Kum çemeni	E	CR		Akd. El.
FAGACEAE
Quercus aucheri Jaub. & Spach	Boz pırnal	E	VU		Akd. El.
Quercus coccifera L.	Kermes meşesi, Kızıl meşe				Akd. El.
Quercus infectoria Oliv. subsp. veneris (A.Kern) Meikle	Zindiyen				ÇBFCB
GENTIANACEAE
Centaurium pulchellum (Sw.) Druce	Pembe tukul				ÇBFCB
GERANIACEAE
Erodium cicutarium (L.) L’Hér. subsp. cicutarium	İğnelik				ÇBFCB
Geranium rotundifolium L.	Helilok				ÇBFCB
HYPERICACEAE
Hypericum perfoliatum L.	Binbirdelikotu				Akd. El.
JUNCACEAE
Juncus littoralis C.A.Meyer	Balıksazı				Akd. El.
LAMIACEAE
Ballota cristata P. H. Davis	Tahtalı nemnem	E	VU		Akd. El.
Clinopodium pamphylicum (Boiss. & Heldr.) subsp. davisii (Contandr. & Quezel) Govaerts	Kemer fesleğeni	E	VU		Akd. El.
Dorystoechas hastata Boiss. & Heldr.	Devrenkekiği	E	VU		Akd. El.
Lamium amplexicaule L.	Baltutan				ÇBFCB
Lavandula stoechas L. subsp. stoechas	Lavanta				Akd. El.
Melissa officinalis L. subsp. officinalis	Oğulotu				Avr-Sib. El.
Mentha longifolia (L.) L. subsp. typhoides (Briq.) Harley	Dere nanesi				ÇBFCB
Micromeria myrtifolia Boiss. & Hohen.	Boğumluçay				ÇBFCB
Origanum onites L.					Akd. El.
Origanum solymicum P. H. Davis	Kuz mercanı	E	EN		Akd. El.
Phlomis chimerae Boissieu	Türkmen çırası	E	VU		Akd. El.
Salvia aethiopis L.	Habeş adaçayı				ÇBFCB
Salvia fruticosa Mill.	Adaçayı				Akd. El.
Salvia tomentosa Mill.	Şalba				Akd. El.
Salvia viridis L.	Zarif şalba				Akd. El.
Satureja thymbra L.	Halilibrahim Zahteri				Akd. El.
Sideritis lycia Boiss. & Heldr.	Kemer çayı	E	VU		Akd. El.
Sideritis montana L. subsp. remota (d’Urv.) P.W.Ball	Mor karaçay				Akd. El.
Sideritis stricta Boiss. & Heldr. apud Bentham	Dağ çayı	E	VU		Akd. El.
Stachys bombycina Boiss.	Arıçeyçesi	E	NT		Akd. El.
Stachys sericantha P.H.Davis	Dikenli çay	E	VU		Akd. El.
Teucrium polium L.	Acı yavşan				ÇBFCB
LAURACEAE
Laurus nobilis L.	Defne, Tehnel				Akd. El.
MALVACEAE
Lavatera punctata All.	Saracak				ÇBFCB
MYRTACEAE
Eucalyptus camaldulensis Dehnh subsp. camaldulensis	Sıtma ağacı				ÇBFCB
Myrtus communis L. subsp. communis	Mersin				ÇBFCB
OLEACEAE
Fontanesia philliraeoides Labill. subsp. philliraeoides	Çılbırtı				Akd. El.
Jasminum fruticans L.	Yasemin				Akd. El.
Olea europaea L. var. sylvestris (Miller) Lehr.	Delice				Akd. El.
Phillyrea latifolia L.	Akçakesme				Akd. El.
ORCHIDACEAE
Orchis anatolica Boiss.	Orkide			C	ÇBFCB
OROBANCHACEAE
Orobanche minor Sm.	Canavarotu				ÇBFCB
PINACEAE
Pinus brutia Ten var. brutia	Kızılçam				Akd. El.
Pinus pinea L.	Fıstık çamı				Akd. El.
PLANTAGINACEAE
Cymbalaria microcalyx (Boiss.) Wettst.	Hoş nakkaşotu				Akd. El.
Kickxia elatine (L.) Dumort subsp. crinita (Mabille) Greuter	Fukaraotu				Akd. El.
Linaria simplex (Willd.) DC.	Yalın nevruz				Akd. El.
Misopates orontium (L.) Rafin.	Asi balıkağzı				ÇBFCB
Plantago cretica L.	Bağayaprağı				Akd. El.
Veronica anagallis-aquatica L.	Suedemesi				ÇBFCB
PLUMBAGINACEAE
Limonium gmelinii (Willd.) O. Kuntze	Çardak süpürgesi				Avr-Sib. El.
POACEAE
Arundo donax L.	Kargı				Akd. El.
Avena wiestii Steudel	Yabani yulaf
Lagurus ovatus L.	Tavşan kuyruğu				Akd. El.
POLYGONACEAE
Polygonum maritimum L.	Çobandeğneği				ÇBFCB
PRIMULACEAE
Anagallis arvensis L. var. arvensis	Farekulağı				ÇBFCB
Cyclamen graecum Link subsp. anatolicum Ietsw.	domuztopalağı				Akd. El.
RANUNCULACEAE
Anemone coronaria L.	Manisalalesi				Akd. El.
Clematis flammula L.	Hamilmiskin				Akd. El.
Ranunculus arvensis L.	Mustafaçiçeği				ÇBFCB
Ranunculus ficaria L. subsp. ficariiformis Rouy & Fouc.	Arpacıksalebi				ÇBFCB
Staphisagria macrosperma Spach	Bitotu				Akd. El.
RHAMNACEAE
Paliurus spina-christi Miller	Karaçalı				ÇBFCB
ROSACEAE
Creategus monogyna Jacq. var. monogyna	Yemişen				ÇBFCB
Creategus monogyna Jacq. subsp. azarella (Gris) Franco	Alıç, Kirkat, Adi akdiken				ÇBFCB
Pyrus serikensis A. Güner & H. Duman	Zingit, Serik Armudu	E	EN		Akd. El.
Rosa canina L.	Kuşburnu				ÇBFCB
Rubus sanctus Schreb.	Böğürtlen				ÇBFCB
Sanguisorba minor Scop. subsp. magnolii (Spach) Briq.	Çayır düğmesi				ÇBFCB
Sarcopoterium spinosum (L.) Spach	Abdestbozan				Akd. El.
RUBIACEAE
Crucianella latifolia L.					Akd. El.
Galium canum Req ex DC. subsp. antalyense Ehrend.	Antalya yoğurtotu	E	NT		Akd. El.
Galium floribundum Sm. subsp. airoides Hub.-Mor. ex Ehrend. & Schönb.-Tem.	Tekirova iplikçiği	E	NT		Akd. El.
Plocama calabrica (L.f.) M.Backlund & Thulin	Belum çalısı				Akd. El.
Rubia tenuifolia d’Urv. subsp. brachypoda (Boiss.) Ehrend. & Schönb.-Tem.	Boyaçili				Akd. El.
Sherardia arvensis L.	Gökörenotu				Akd. El.
SANTALACEAE
Osyris alba L.	Morcak				Akd. El.
SMILACACEAE
Smilax aspera L.	Gıcırdikeni				Akd. El.
SCROPHULARIACEAE
Scrophularia lucida L.	Zorlakotu				Akd. El.
Verbascum chazaliei Boiss.	Çam Sığırkuyruğu	E	VU		Akd. El.
Verbascum levanticum I. K. Ferguson	Sığırkuyruğu, Burunca otu				Akd. El.
Verbascum sinuatum L. subsp. sinuatum var. sinuatum	Bodanotu				Akd. El.
SOLANACEAE
Hyoscyamus aureus L.	Sarı banotu				Akd. El.
Mandragora autumnalis Bertol.	Adamotu				Akd. El.
Solanum decipiens Opiz	Eceavlusu				ÇBFCB
STYRACACEAE
Styrax officinalis L.	Ayıfındığı, Yalancı tespih ağacı, Hakiki kara günlük				ÇBFCB
TAMARICACEAE
Tamarix tetrandra Pallas ex Bieb.	Ilgın				ÇBFCB
THYMELAEACEAE
Daphne gnidioides Jaub. & Spach	Sıyırcık				Akd. El.
Daphne sericea Vahl.	Tavukbüzüğü				Akd. El.
TYPHACEAE
Typha domingensis Pers.	Şeytanmumu				ÇBFCB
ULMACEAE
Ulmus canescens Meville	Karaağaç				Akd. El.
URTICACEAE
Parietaria cretica L.	Sırçaotu				Akd. El.
VERBENACEAE
Vitex agnus-castus L.	Hayıt				Akd. El.
VITACEAE
Ampelopsis orientalis (Lam.) Planchon	Bikir asması				Akd. El.
ZYGOPHYLLACEAE
Tribulus terrestris L.	Demirotu				ÇBFCB

KAYNAKLAR

Davis, P.H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol :1-9, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Davis, P.H. MILL R.R and TAN, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol:10, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Düşen, O. D., Sümbül, H. 2001. Sarısu-Saklıkent Arasının Florası. The Herb Journal of Systematic Botany, 8 (1) : 29-60.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Barışcan Ofset Ankara. 246 sayfa.
Göktürk, R. S., Sümbül, H. 2002. The Current Conservation Status of Some Endemic Plants of Antalya Province. The Karaca Arboretum Magazine. Vol. VI., Part 3: 91−114.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement II). Vol. 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. 656 sayfa.
IUCN Species Survival Commission 2001. IUCN Red List Categories, Ver. 3.1— IUCN, Gland, Switzerland & Cambridge, UK.
Peşmen, H. 1980. Olimpos-Beydağları Milli Parkının Florası. TBAG-335 No’lu Proje, 74 ss, Ankara.
Sümbül, H., Göktürk, R. S. 2005. Tahtalı Dağı, 198-200. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Türkiye, MAS Matbaacılık A. Ş. İstanbul.

Araştırmacı: Doç. Dr. S. Ramazan ÖZTÜRK
Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı
Botanik Bahçesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü

Phaselis Antik Kenti Likenleri Araştırma Raporu – 2013 –

Bazı yeşil alg ve mavi-yeşil bakteriler ile birliktelik kuran mantar türlerine liken adı verilmektedir. Likenler bu ortak ilişki sayesinde, birlikteliğe katılan canlılara hiç benzemeyen, yepyeni özelliklere sahip olmuşlardır. Likenleri oluşturan organizmalar kısıtlı yaşam koşullarında var olmalarına neden olan karakterlerini kaybedip, üstün özelliklerini ön plana çıkmıştır. 400 milyon yıl önce yerküre üzerinde koloniler halinde ilk yaşamsal faaliyetin likenler tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir. Likenlerin çıplak kayalar üzerinde ilk gelişen canlılar olmaları, bu tahmini kanıtlar niteliktedir. Ancak üzerlerinde bulundukları kayaçların aşınmasında likenlerin rol oynayıp oynamadığı henüz tartışma konusudur. Bu tartışma antik yapıların korunmasında oldukça büyük öneme sahiptir. Bu nedenle, araştırmamızda Phaselis Antik Kenti’nde yayılış gösteren liken türlerini saptarken, diğer taraftan antik yapıların korunması açısından bu tartışmaya yeni yorumlar ve bakış açıları kazandırılması planlanmaktadır.

Bu çalışma döneminde Phaselis Antik Kenti’nin bulunduğu denizden yüksekliği 15-25 metrelik yüksekliğe sahip olan tiyatro ve çevresinde araştırmalar yapılmıştır. Genellikle antik yapılar üzerinde gözlemlerden elde edilen sonuçlar şu şekildedir:

Bagliettoa parmigera (J.Steiner) Vězda & Poelt
Caloplaca adriatica (Zahlbr.) Servít
Caloplaca aurantia (Pers.) Hellb.
Caloplaca crenularia (With.) J.R.Laundon
Caloplaca flavescens (Huds.) J.R.Laundon
Caloplaca ochracea (Schaer.) Flagey
Cladonia fimbriata (L.) Fr.
Cladonia pyxidata (L.) Hoffm.
Cladonia rangiformis Hoffm.
Collema cristatum (L.) F.H.Wigg.
Collema polycarpon ssp. corcyrense (Arnold) Pišút

Diploschistes muscorum (Scop.) R.Sant.
Lecanora muralis (Schreb.) Rabenh.
Lepraria nivalis J.R.Laundon
Placynthium nigrum (Huds.) Gray
Solenopsora cesatii v. grisea (Bagl.) Nimis
Solenopsora olivacea ssp. olbiensis (Nyl.) Clauzade & Cl.Roux
Squamarina cartilaginea (With.) P.James
Squamarina concrescens (Müll.Arg.) Poelt
Verrucaria nigrescens Pers.
Xanthoria parietina (L.) Th.Fr. keçiboynuzu (Ceratonia siliqua)

Şu ana kadar 21 liken taksonu alandan tespit edilmiştir. Bulgulara ait bazı liken türlerine özel örnek betimlemeler aşağıda verilmiştir:

Caloplaca aurantia

Dünya’nın pek çok farklı ülkesinde turuncu parmak likeni olarak tanınmaktadır. Büyüklüğü 12 cm’ye kadar değişen çapta olup, üst yüzeyinde parlak turuncu sarı üzerinde üç farklı turuncu renk tonunun geçişi mevcuttur. Sınırlarındaki loplar tallus ortasına göre açık renkli, geniş ve basık görünümlüdür. Üremeden sorumlu yapıları 1(-1.5) mm çapında, merkezde çok sayıda, ve belirgin kenarlıdır. Üremeden sorumlu yapıların ortasında bulunan disk kahverengimsi- turuncu renklidir. Sporlar 10-13 x 8-10 μm büyüklüğünde, kum saati şeklinde ve zıt yönlerde enine şişkindir. Güneşi seven bir tür olduğundan özellikle yapıların güneş gören kısımlarında bulunmaktadır.

Xanthoria parietina

Altın kalkan likeni olarak bilinen tür 15 cm’ye kadar değişen çaplarda, güneşli bölgelerde turuncu, gölge yerlerde ise yeşilimsi gri renkli, rozet şeklinde yapılanma gösterir. Geçmişte sarı renkli olması nedeniyle sarılık tedavisi için kullanılmıştır. Loplar uçlara doğru genişlemiş ve 1-7 mm genişliğe ulaşmıştır. Üremeden sorumlu yapılar merkezde, çok sayıda ve 4 mm’ye kadar ulaşan çaplardadır. Sporlar (10-)12-16 x (6-)7-9 μm boyutlarındadır.

Cladonia pyxidata

Peri kadehleri olarak tanınan tür pullar ve kadehsi yapılardan oluşmaktadır. Pulların üst yüzeyi yeşilimsi gri, alt yüzeyi beyaz renklidir. Kadehsi yapılar pullardan daha belirgin, 0.5-3 cm’ye kadar değişen boylarda, 5-10 mm çapında geniş ağızlı, kısmen kortekssiz, granüllüdür. Bu tür geçmişte boğmaca öksürüğünün tedavisinde kullanılmıştır.

Diploschistes muscorum

Liken beyaz, beyazımsı gri renkte, beyaz unlu yapıda, çatlaklı ve siğilsi çıkıntılıdır. Üremeden sorumlu yapılar liken bünyesi içerisine gömülü, çukursu, hafif unsu, 1.8 mm’ye kadar değişen çaplardadır. Üreme yapısının ortasında bulunan disk siyah renklidir. Spor taşıyan keseler çok hücreli, kahverengi ve 4 adet spordan oluşur. Diğer bir liken üzerinde veya kaya üzerinde yaşayabilen bir türdür. Şekil 4’de kadeh şeklinde yapıya sahip diğer bir liken türü üzerinde yaşayan formu görülmektedir.

Araştırmacı: Yrd. Doç. Dr. Özge TUFAN ÇETİN
Akdeniz Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Çevre Koruma Kontrol Programı