Phaselis ve Teritoryumu Botanik (Flora) Araştırma Raporu – 2013 –
Bu dönem yapılan arazi çalışmaları sonunda, bitkilerin adlandırma işleminde başta Türkiye Florası olmak üzere alan ve yakın çevresinde daha önce değişik bilim insanlarınca yapılan çalışmalardan faydalanılmıştır (Davis 1965-1985; Davis et al. 1988; Güner et al 2000; Peşmen 1980; Düşen & Sümbül, H. 2001; Göktürk & Sümbül 2002).
Phaselis, Antalya ili Kemer ilçesi sınırları içinde kalmakta olup, Türkiye florasındaki kareleme sistemine göre C3 karesinde yer almaktadır. Sahadan toplanan bitkilerin teşhis edilmesiyle 59 familya’ya ait 178 cins ve 213 bitki taksonu tespit edilmiştir. Phaselis antik kentinde bulunan 213 taksonun, 132 tanesi Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 3 tanesi Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi elementi, 1 tanesi İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi elementi ve 77 tanesi ise çok bölgeli veya fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen kategorisinde yer almaktadır. Akdeniz elementlerinin alanda çok olmasının nedeni, sahanın tümüyle Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi içinde yer alması ile açıklamak mümkündür.
Bu rapor döneminde teşhis edilen 213 taksonun 30 tanesi endemiktir. Bu endemik taksonlardan 17 tanesi VU (Zarar Görebilir), 4’er tanesi EN (Tehlikede) ve NT (Tehdit Altına Girebilir), 3 tanesi CR (Çok Tehlikede) ve 2 tanesi LC (En az endişe verici) ise kategorisinde yer almaktadır (IUCN 2006).
Phaselis antik kentinde yetişen bitkilerin 1 tanesinin CİTES Sözleşmesinde yer aldığı görülmektedir.
Phaselis Antik Kentinde Tespit Edilen Bitkiler
(Kısaltmalar: Akd. El.: Akdeniz Elementi, Avr-Sib. El.: Avrupa-Sibirya Elementi, ÇBFCB: Çok Bölgeli veya Fitocoğrafik Bölgesi Bilinmeyen, E: Endemik)
Familya/Bitkiler | Türkçe Adı | Endemizm | IUCN Kategorisi | Bern (B) – Cites (C) | Fitocorafik Bölge |
ACERACEAE | |||||
Acer sempervirens L. | Akçaağaç | ||||
AMARYLLIDACEAE | |||||
Allium sandrasicum Kollman, Özhatay & Bothmer | Sandras körmeni | E | VU | Akd. El. | |
Pancratium maritimum L. | Kum Zambağı | Akd. El. | |||
ANACARDIACEAE | |||||
Cotinus coggyria Scop. | Duman ağacı | ÇBFCB | |||
Pistacia lentiscus L. | Sakız ağacı | Akd. El. | |||
Pistacia terebinthus L. subsp. terebinthus | Menegiç | Akd. El. | |||
APIACEAE | |||||
Cachrys crassiloba (Boiss.) Meikle | Çarşambaotu | ÇBFCB | |||
Crithmum maritimum L. | ÇBFCB | ||||
Daucus guttatus Sibth. & Sm. | beneklihavuç | ÇBFCB | |||
Eryngium maritimum L. | Kum boğadikeni | ÇBFCB | |||
Lagoecia cuminoides L. | Pülüskün | Akd. El. | |||
Scandix pecten-veneris L. | zühretarağı | ÇBFCB | |||
APOCYNACEAE | |||||
Nerium oleander L. | Zakkum | Akd. El. | |||
ARACEAE | |||||
Arisarum vulgare Targ.-Tozz. | Akd. El. | ||||
ARALIACEAE | |||||
Hedera helix L. | Duvar sarmaşığı | ÇBFCB | |||
ASCLEPIADACEAE | |||||
Cionura erecta (L.) Griseb. | Akd. El. | ||||
ASPARAGACEAE | |||||
Asparagus acutifolius L. | Tilkişen | Akd. El. | |||
Drimia maritima (L.) Stearn | Ada soğanı, Kumörümcekotu | Akd. El. | |||
Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss. | Tavşan memesi |
ÇBFCB | |||
ASTERACEAE | |||||
Anthemis ammophila Boiss.& Heldr. | Plaj papatyası | E | VU | Akd. El. | |
Anthemis chia L. | Garga çiçeği | Akd. El. | |||
Anthemis rosea Sm. subsp. cernea (Boiss.) Grierson | Papatya | E | VU | Akd. El. | |
Asteriscus aquaticus (L.) Less. | Sarıtop | Akd. El. | |||
Bellis perennis L. | Koyungözü | Avr-Sib. El. | |||
Calendula arvensis (Vaill.) L. | Portakal nergisi | ÇBFCB | |||
Carlina corymbosa L. | Kırkbaşdikeni | Akd. El. | |||
Carthamus dentatus Vahl | ÇBFCB | ||||
Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis | çakırdikeni | ÇBFCB | |||
Cichorium intybus L. | Hindiba | ÇBFCB | |||
Conyza bonariaensis (L.) | Çakalotu | ÇBFCB | |||
Echinops emiliae P.H.Davis | Koca topuz | E | VU | Akd. El. | |
Echinops spinosissimus Turra subsp. bithynicus (Boiss.) Greuter | Kirpibaşı | Ir.-Tur.El. | |||
Filago pyramidata L. | ÇBFCB | ||||
Glebionis coronaria (L.) Spach | alagömeç | ÇBFCB | |||
Helichrysum pamphylicum Davis & Kupicha | Ölmez otu, Altın otu | E | LC | Akd. El. | |
Inula crithmoides L. | Akd. El. | ||||
Inula graveolens (L.) Desf. | ÇBFCB | ||||
Inula heterolepis Boiss. | Kaya andız otu | Akd. El. | |||
Lamyropsis cynaroides (Lam.) Dittrich | Akd. El. | ||||
Pallenis spinosa (L.) Cass. | Akd. El. | ||||
Picnomon acarna (L.) Cass. | ÇBFCB | ||||
Phagnalon graecum Boiss. | Akd. El. | ||||
Ptilostemon chamaepeuce (L.) Less. | Akd. El. | ||||
Pulicaria dysenterica (L.) Bernh. | Ayıayağı | ÇBFCB | |||
Scolymus hispanicus L. | Şevketibostan | Akd. El. | |||
Senecio vernalis Waldst et Kit | Kanaryaotu | ÇBFCB | |||
Sonchus oleraceus L. | Kuzugevreği | ÇBFCB | |||
Tussilago farfara L. | Öksürükotu | ÇBFCB | |||
Xanthium spinosum L. | Pıtrak | ÇBFCB | |||
Xanthium strumarium L. subsp. cavanillesii (Schouw) D. Löve & P. Dansereau | Dulavrat otu, kazık otu, Pıtrak | ÇBFCB | |||
BETULACEAE | |||||
Ostrya carpinifolia Scop. | Firek | Akd. El. | |||
BORAGINACEAE | |||||
Cynoglossum creticum Mill. | Pisiktetiği | Akd. El. | |||
Hormuzakai aggregata (Lehm.) Guşul | Danadili | Akd. El. | |||
Echium angustifolium Mill. | Agres | Akd. El. | |||
Heliotropium hirsutissimum Grauer | Akrep otu, Bambul otu | Akd. El. | |||
Onosma frutescens Lam. | Sarkı emcek | Akd. El. | |||
BRASSICACEAE | |||||
Alyssum hirsutum Bieb. subsp. caespitosum (T.R.Dudley) Anchev, Kuzuharov &Kuzmanov | Kıllıdemet | E | NT | Ir.-Tur.El. | |
Alyssum pterocarpum T.R. Dudley | Yüce kevke | E | VU | Akd. El. | |
Arabis ionocalyx Boiss. | Morçanak | Akd. El. | |||
Biscutella didyma L. | Çıtçıtotu | ÇBFCB | |||
Cakile maritima Scop. | Kumteresi | ÇBFCB | |||
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. | Çobançantası | ÇBFCB | |||
Conringia grandiflora Boiss. &. Heldr. | İritelkari | E | VU | Akd. El. | |
Ricotia carnosula Boiss.& Heldr. | Dişli cavlak | Akd. El. | |||
CAMPANULACEAE | |||||
Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata | Memek | ÇBFCB | |||
Legousia falcata (Ten.) Fritsch ex Janch | Eğri kadınaynası | Akd. El. | |||
CAPPARACEAE | |||||
Capparis spinosa L. var. inermis Turra | Kebere, Gebereotu, Kapari, Dikenlikebere | ÇBFCB | |||
CAPRIFOLIACEAE | |||||
Cephalaria cilicica Boiss. & Kotschy | Boylu pelemir | E | CR | Akd. El. | |
Cephalaria isaurica Matthews | Kargı pelemiri | E | VU | Akd. El. | |
Lonicera etrusca Santi var. etrusca | Dokuzdon | Akd. El. | |||
Pterocephalus plumosus (L.) Coulter | Gök cücükotu | ÇBFCB | |||
Valeriana dioscoridis Sm. | Çobanzurnası | Akd. El. | |||
Valerianella vesicaria (L.) Moench | Kuzugevreği | ÇBFCB | |||
CARYOPHYLLACEAE | |||||
Dianthus orientalis Adams, Weber & Mohr | Yar karanfili | ÇBFCB | |||
Dianthus tripunctatus Sibth. & Sm. | Benekli karanfil | Akd. El. | |||
Silene aegyptiaca (L.) L. f. subsp. aegyptiaca | Ballıca | Akd. El. | |||
Silene colorata Poir. subsp. colorata | Kum nakılı | Akd. El. | |||
Silene dichotoma Ehrh. subsp. dichotoma | Çatal nakıl | ÇBFCB | |||
Silene gigantea L. var. rhodopea (Janka) Greuter | Rodop nakılı | Akd. El. | |||
Silene kotschyi Boiss. var. maritima Boiss. | Deniz nakılı | Akd. El. | |||
CISTACEAE | |||||
Cistus creticus L. | Girit ladeni | Akd. El. | |||
Cistus salviifolius L. | Kartli | ÇBFCB | |||
CONVOLVULACEAE | |||||
Convolvulus arvensis L. | Tarla sarmaşığı | ÇBFCB | |||
Convolvulus cantabrica L. | Çadırçiçeği | Akd. El. | |||
CRASSULACEAE | |||||
Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger | Top kayakoruğu | E | LC | Akd. El. | |
Sedum sediforme (Jacq.) Pau | Yalı koruğu | Akd. El. | |||
Umbilicus luteus (Huds.)Webb & Berthel. | Sarı göbekotu | ÇBFCB | |||
CYPERACEAE | |||||
Cyperus capitatus Vand. | Şehvetotu | ÇBFCB | |||
CUCURBITACEAE | |||||
Bryonia cretica L. | Karahaylin | Akd. El. | |||
Ecballium elaterium (L.) A. Rich. | Eşekhıyarı | Akd. El. | |||
EPHEDRACEAE | |||||
Ephedra campylopoda C. A. Meyer | Deniz üzümü | ÇBFCB | |||
ERICACEAE | |||||
Arbutus andrachne L. | Kocayemiş, Dağ yemişi, Sandal ağacı | Akd. El. | |||
Erica manipuliflora Salisb. | Funda, Püren | Akd. El. | |||
Erica sicula Guss. subsp. libanotica (Barb. Boiss. & Barbey) P. F. Stevens | Yılgun çalısı | Akd. El. | |||
EUPHORBIACEAE | |||||
Euphorbia characias L. subsp. wulfenii (Hoppe ex W.D.J. Koch)Radcl.-Sm. | Ulu sütlegen | Akd. El. | |||
Euphorbia hierosolymitana Boiss. var. hierosolymitana | Çalı sütleğeni | Akd. El. | |||
Euphorbia peplis L. | Kıyı sütleğeni | Akd. El. | |||
Euphorbia rigida M. Bieb. | Sütleğen | Akd. El. | |||
Mercurialis annua L. | Parşen | ÇBFCB | |||
FABACEAE | |||||
Anagyris foetida L. | Zivircik | Akd. El. | |||
Astragalus hamosus L. | Koçboynuzu | ÇBFCB | |||
Bituminaria bituminosa (L.) C.H. Stirt | Asfaltotu | ÇBFCB | |||
Calicotome villosa (Poiret) Link | Keçiboğan | Akd. El. | |||
Ceratonia siliqua L. | Keçiboynuzu, Harnup | Akd. El. | |||
Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum | Erguvan | Akd. El. | |||
Colutea melanocalyx Boiss. & Heldr. subsp. melanocalyx | Karapatlangaç | E | EN | Akd. El. | |
Dorycnium hirsutum (L.) Ser. | Kıllı kaplanotu | Akd. El. | |||
Genista acanthoclada DC. | Kertikefen | Akd. El. | |||
Glycyrrhiza asymmetrica Hub.-Mor. | Türk meyanı | E | VU | Akd. El. | |
Glycyrhiza flavescens Boiss. subsp. antalyensis Sümbül, Ö. Tufan, O.D.Düşen & Göktürk | Antalya meyanı | E | CR | Akd. El. | |
Lathyrus phaselitanus Hub.-Mor. & Davis | Kemer burçağı | E | EN | Akd. El. | |
Lotus corniculatus L. var. tenuifolius L. | Gazalboynuzu | ÇBFCB | |||
Lupinus pilosus L. | Gavur baklası | Akd. El. | |||
Medicago marina L. | Sahil yoncası | ÇBFCB | |||
Medicago minima (L.) Bart. var. minima | Gurnik | ÇBFCB | |||
Ononis natrix L. subp. hispanica (L. f.) Cout. | Ölemez | Akd. El. | |||
Securigera parviflora (Desv.) Lassen | Bahçetacı | Akd. El. | |||
Spartium junceum L. | Katırtırnağı | Akd. El. | |||
Trifolium campestre Scherb. subsp. campestre var. campestre | üçgül | ÇBFCB | |||
Trifolium globosum L. | Yumak yonca | ÇBFCB | |||
Trifolium stellatum L. var. stellatum | Yıldız yonca | ÇBFCB | |||
Trigonella coerulescens (M.Bieb.) Halacsy subsp. kemerensis Göktürk | Kum çemeni | E | CR | Akd. El. | |
FAGACEAE | |||||
Quercus aucheri Jaub. & Spach | Boz pırnal | E | VU | Akd. El. | |
Quercus coccifera L. | Kermes meşesi, Kızıl meşe | Akd. El. | |||
Quercus infectoria Oliv. subsp. veneris (A.Kern) Meikle | Zindiyen | ÇBFCB | |||
GENTIANACEAE | |||||
Centaurium pulchellum (Sw.) Druce | Pembe tukul | ÇBFCB | |||
GERANIACEAE | |||||
Erodium cicutarium (L.) L’Hér. subsp. cicutarium | İğnelik | ÇBFCB | |||
Geranium rotundifolium L. | Helilok | ÇBFCB | |||
HYPERICACEAE | |||||
Hypericum perfoliatum L. | Binbirdelikotu | Akd. El. | |||
JUNCACEAE | |||||
Juncus littoralis C.A.Meyer | Balıksazı | Akd. El. | |||
LAMIACEAE | |||||
Ballota cristata P. H. Davis | Tahtalı nemnem | E | VU | Akd. El. | |
Clinopodium pamphylicum (Boiss. & Heldr.) subsp. davisii (Contandr. & Quezel) Govaerts | Kemer fesleğeni | E | VU | Akd. El. | |
Dorystoechas hastata Boiss. & Heldr. | Devrenkekiği | E | VU | Akd. El. | |
Lamium amplexicaule L. | Baltutan | ÇBFCB | |||
Lavandula stoechas L. subsp. stoechas | Lavanta | Akd. El. | |||
Melissa officinalis L. subsp. officinalis | Oğulotu | Avr-Sib. El. | |||
Mentha longifolia (L.) L. subsp. typhoides (Briq.) Harley | Dere nanesi | ÇBFCB | |||
Micromeria myrtifolia Boiss. & Hohen. | Boğumluçay | ÇBFCB | |||
Origanum onites L. | Akd. El. | ||||
Origanum solymicum P. H. Davis | Kuz mercanı | E | EN | Akd. El. | |
Phlomis chimerae Boissieu | Türkmen çırası | E | VU | Akd. El. | |
Salvia aethiopis L. | Habeş adaçayı | ÇBFCB | |||
Salvia fruticosa Mill. | Adaçayı | Akd. El. | |||
Salvia tomentosa Mill. | Şalba | Akd. El. | |||
Salvia viridis L. | Zarif şalba | Akd. El. | |||
Satureja thymbra L. | Halilibrahim Zahteri | Akd. El. | |||
Sideritis lycia Boiss. & Heldr. | Kemer çayı | E | VU | Akd. El. | |
Sideritis montana L. subsp. remota (d’Urv.) P.W.Ball | Mor karaçay | Akd. El. | |||
Sideritis stricta Boiss. & Heldr. apud Bentham | Dağ çayı | E | VU | Akd. El. | |
Stachys bombycina Boiss. | Arıçeyçesi | E | NT | Akd. El. | |
Stachys sericantha P.H.Davis | Dikenli çay | E | VU | Akd. El. | |
Teucrium polium L. | Acı yavşan | ÇBFCB | |||
LAURACEAE | |||||
Laurus nobilis L. | Defne, Tehnel | Akd. El. | |||
MALVACEAE | |||||
Lavatera punctata All. | Saracak | ÇBFCB | |||
MYRTACEAE | |||||
Eucalyptus camaldulensis Dehnh subsp. camaldulensis | Sıtma ağacı | ÇBFCB | |||
Myrtus communis L. subsp. communis | Mersin | ÇBFCB | |||
OLEACEAE | |||||
Fontanesia philliraeoides Labill. subsp. philliraeoides | Çılbırtı | Akd. El. | |||
Jasminum fruticans L. | Yasemin | Akd. El. | |||
Olea europaea L. var. sylvestris (Miller) Lehr. | Delice | Akd. El. | |||
Phillyrea latifolia L. | Akçakesme | Akd. El. | |||
ORCHIDACEAE | |||||
Orchis anatolica Boiss. | Orkide | C | ÇBFCB | ||
OROBANCHACEAE | |||||
Orobanche minor Sm. | Canavarotu | ÇBFCB | |||
PINACEAE | |||||
Pinus brutia Ten var. brutia | Kızılçam | Akd. El. | |||
Pinus pinea L. | Fıstık çamı | Akd. El. | |||
PLANTAGINACEAE | |||||
Cymbalaria microcalyx (Boiss.) Wettst. | Hoş nakkaşotu | Akd. El. | |||
Kickxia elatine (L.) Dumort subsp. crinita (Mabille) Greuter | Fukaraotu | Akd. El. | |||
Linaria simplex (Willd.) DC. | Yalın nevruz | Akd. El. | |||
Misopates orontium (L.) Rafin. | Asi balıkağzı | ÇBFCB | |||
Plantago cretica L. | Bağayaprağı | Akd. El. | |||
Veronica anagallis-aquatica L. | Suedemesi | ÇBFCB | |||
PLUMBAGINACEAE | |||||
Limonium gmelinii (Willd.) O. Kuntze | Çardak süpürgesi | Avr-Sib. El. | |||
POACEAE | |||||
Arundo donax L. | Kargı | Akd. El. | |||
Avena wiestii Steudel | Yabani yulaf | ||||
Lagurus ovatus L. | Tavşan kuyruğu | Akd. El. | |||
POLYGONACEAE | |||||
Polygonum maritimum L. | Çobandeğneği | ÇBFCB | |||
PRIMULACEAE | |||||
Anagallis arvensis L. var. arvensis | Farekulağı | ÇBFCB | |||
Cyclamen graecum Link subsp. anatolicum Ietsw. | domuztopalağı | Akd. El. | |||
RANUNCULACEAE | |||||
Anemone coronaria L. | Manisalalesi | Akd. El. | |||
Clematis flammula L. | Hamilmiskin | Akd. El. | |||
Ranunculus arvensis L. | Mustafaçiçeği | ÇBFCB | |||
Ranunculus ficaria L. subsp. ficariiformis Rouy & Fouc. | Arpacıksalebi | ÇBFCB | |||
Staphisagria macrosperma Spach | Bitotu | Akd. El. | |||
RHAMNACEAE | |||||
Paliurus spina-christi Miller | Karaçalı | ÇBFCB | |||
ROSACEAE | |||||
Creategus monogyna Jacq. var. monogyna | Yemişen | ÇBFCB | |||
Creategus monogyna Jacq. subsp. azarella (Gris) Franco | Alıç, Kirkat, Adi akdiken | ÇBFCB | |||
Pyrus serikensis A. Güner & H. Duman |
Zingit, Serik Armudu | E | EN | Akd. El. | |
Rosa canina L. | Kuşburnu | ÇBFCB | |||
Rubus sanctus Schreb. | Böğürtlen | ÇBFCB | |||
Sanguisorba minor Scop. subsp. magnolii (Spach) Briq. | Çayır düğmesi | ÇBFCB | |||
Sarcopoterium spinosum (L.) Spach | Abdestbozan | Akd. El. | |||
RUBIACEAE | |||||
Crucianella latifolia L. | Akd. El. | ||||
Galium canum Req ex DC. subsp. antalyense Ehrend. | Antalya yoğurtotu | E | NT | Akd. El. | |
Galium floribundum Sm. subsp. airoides Hub.-Mor. ex Ehrend. & Schönb.-Tem. | Tekirova iplikçiği | E | NT | Akd. El. | |
Plocama calabrica (L.f.) M.Backlund & Thulin | Belum çalısı | Akd. El. | |||
Rubia tenuifolia d’Urv. subsp. brachypoda (Boiss.) Ehrend. & Schönb.-Tem. | Boyaçili | Akd. El. | |||
Sherardia arvensis L. | Gökörenotu | Akd. El. | |||
SANTALACEAE | |||||
Osyris alba L. | Morcak | Akd. El. | |||
SMILACACEAE | |||||
Smilax aspera L. | Gıcırdikeni | Akd. El. | |||
SCROPHULARIACEAE | |||||
Scrophularia lucida L. | Zorlakotu | Akd. El. | |||
Verbascum chazaliei Boiss. | Çam Sığırkuyruğu | E | VU | Akd. El. | |
Verbascum levanticum I. K. Ferguson | Sığırkuyruğu, Burunca otu | Akd. El. | |||
Verbascum sinuatum L. subsp. sinuatum var. sinuatum | Bodanotu | Akd. El. | |||
SOLANACEAE | |||||
Hyoscyamus aureus L. | Sarı banotu | Akd. El. | |||
Mandragora autumnalis Bertol. | Adamotu | Akd. El. | |||
Solanum decipiens Opiz | Eceavlusu | ÇBFCB | |||
STYRACACEAE | |||||
Styrax officinalis L. | Ayıfındığı, Yalancı tespih ağacı, Hakiki kara günlük | ÇBFCB | |||
TAMARICACEAE | |||||
Tamarix tetrandra Pallas ex Bieb. | Ilgın | ÇBFCB | |||
THYMELAEACEAE | |||||
Daphne gnidioides Jaub. & Spach | Sıyırcık | Akd. El. | |||
Daphne sericea Vahl. | Tavukbüzüğü | Akd. El. | |||
TYPHACEAE | |||||
Typha domingensis Pers. | Şeytanmumu | ÇBFCB | |||
ULMACEAE | |||||
Ulmus canescens Meville | Karaağaç | Akd. El. | |||
URTICACEAE | |||||
Parietaria cretica L. | Sırçaotu | Akd. El. | |||
VERBENACEAE | |||||
Vitex agnus-castus L. | Hayıt | Akd. El. | |||
VITACEAE | |||||
Ampelopsis orientalis (Lam.) Planchon | Bikir asması | Akd. El. | |||
ZYGOPHYLLACEAE | |||||
Tribulus terrestris L. | Demirotu | ÇBFCB |
KAYNAKLAR
Davis, P.H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol :1-9, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Davis, P.H. MILL R.R and TAN, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol:10, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Düşen, O. D., Sümbül, H. 2001. Sarısu-Saklıkent Arasının Florası. The Herb Journal of Systematic Botany, 8 (1) : 29-60.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Barışcan Ofset Ankara. 246 sayfa.
Göktürk, R. S., Sümbül, H. 2002. The Current Conservation Status of Some Endemic Plants of Antalya Province. The Karaca Arboretum Magazine. Vol. VI., Part 3: 91−114.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement II). Vol. 11. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. 656 sayfa.
IUCN Species Survival Commission 2001. IUCN Red List Categories, Ver. 3.1— IUCN, Gland, Switzerland & Cambridge, UK.
Peşmen, H. 1980. Olimpos-Beydağları Milli Parkının Florası. TBAG-335 No’lu Proje, 74 ss, Ankara.
Sümbül, H., Göktürk, R. S. 2005. Tahtalı Dağı, 198-200. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Türkiye, MAS Matbaacılık A. Ş. İstanbul.
Araştırmacı: Doç. Dr. S. Ramazan ÖZTÜRK
Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı
Botanik Bahçesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü
Phaselis Antik Kenti Likenleri Araştırma Raporu – 2013 –
Bazı yeşil alg ve mavi-yeşil bakteriler ile birliktelik kuran mantar türlerine liken adı verilmektedir. Likenler bu ortak ilişki sayesinde, birlikteliğe katılan canlılara hiç benzemeyen, yepyeni özelliklere sahip olmuşlardır. Likenleri oluşturan organizmalar kısıtlı yaşam koşullarında var olmalarına neden olan karakterlerini kaybedip, üstün özelliklerini ön plana çıkmıştır. 400 milyon yıl önce yerküre üzerinde koloniler halinde ilk yaşamsal faaliyetin likenler tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir. Likenlerin çıplak kayalar üzerinde ilk gelişen canlılar olmaları, bu tahmini kanıtlar niteliktedir. Ancak üzerlerinde bulundukları kayaçların aşınmasında likenlerin rol oynayıp oynamadığı henüz tartışma konusudur. Bu tartışma antik yapıların korunmasında oldukça büyük öneme sahiptir. Bu nedenle, araştırmamızda Phaselis Antik Kenti’nde yayılış gösteren liken türlerini saptarken, diğer taraftan antik yapıların korunması açısından bu tartışmaya yeni yorumlar ve bakış açıları kazandırılması planlanmaktadır.
Bu çalışma döneminde Phaselis Antik Kenti’nin bulunduğu denizden yüksekliği 15-25 metrelik yüksekliğe sahip olan tiyatro ve çevresinde araştırmalar yapılmıştır. Genellikle antik yapılar üzerinde gözlemlerden elde edilen sonuçlar şu şekildedir:
Bagliettoa parmigera (J.Steiner) Vězda & Poelt
Caloplaca adriatica (Zahlbr.) Servít
Caloplaca aurantia (Pers.) Hellb.
Caloplaca crenularia (With.) J.R.Laundon
Caloplaca flavescens (Huds.) J.R.Laundon
Caloplaca ochracea (Schaer.) Flagey
Cladonia fimbriata (L.) Fr.
Cladonia pyxidata (L.) Hoffm.
Cladonia rangiformis Hoffm.
Collema cristatum (L.) F.H.Wigg.
Collema polycarpon ssp. corcyrense (Arnold) Pišút
Diploschistes muscorum (Scop.) R.Sant.
Lecanora muralis (Schreb.) Rabenh.
Lepraria nivalis J.R.Laundon
Placynthium nigrum (Huds.) Gray
Solenopsora cesatii v. grisea (Bagl.) Nimis
Solenopsora olivacea ssp. olbiensis (Nyl.) Clauzade & Cl.Roux
Squamarina cartilaginea (With.) P.James
Squamarina concrescens (Müll.Arg.) Poelt
Verrucaria nigrescens Pers.
Xanthoria parietina (L.) Th.Fr. keçiboynuzu (Ceratonia siliqua)
Şu ana kadar 21 liken taksonu alandan tespit edilmiştir. Bulgulara ait bazı liken türlerine özel örnek betimlemeler aşağıda verilmiştir:
Caloplaca aurantia
Dünya’nın pek çok farklı ülkesinde turuncu parmak likeni olarak tanınmaktadır. Büyüklüğü 12 cm’ye kadar değişen çapta olup, üst yüzeyinde parlak turuncu sarı üzerinde üç farklı turuncu renk tonunun geçişi mevcuttur. Sınırlarındaki loplar tallus ortasına göre açık renkli, geniş ve basık görünümlüdür. Üremeden sorumlu yapıları 1(-1.5) mm çapında, merkezde çok sayıda, ve belirgin kenarlıdır. Üremeden sorumlu yapıların ortasında bulunan disk kahverengimsi- turuncu renklidir. Sporlar 10-13 x 8-10 μm büyüklüğünde, kum saati şeklinde ve zıt yönlerde enine şişkindir. Güneşi seven bir tür olduğundan özellikle yapıların güneş gören kısımlarında bulunmaktadır.
Xanthoria parietina
Altın kalkan likeni olarak bilinen tür 15 cm’ye kadar değişen çaplarda, güneşli bölgelerde turuncu, gölge yerlerde ise yeşilimsi gri renkli, rozet şeklinde yapılanma gösterir. Geçmişte sarı renkli olması nedeniyle sarılık tedavisi için kullanılmıştır. Loplar uçlara doğru genişlemiş ve 1-7 mm genişliğe ulaşmıştır. Üremeden sorumlu yapılar merkezde, çok sayıda ve 4 mm’ye kadar ulaşan çaplardadır. Sporlar (10-)12-16 x (6-)7-9 μm boyutlarındadır.
Cladonia pyxidata
Peri kadehleri olarak tanınan tür pullar ve kadehsi yapılardan oluşmaktadır. Pulların üst yüzeyi yeşilimsi gri, alt yüzeyi beyaz renklidir. Kadehsi yapılar pullardan daha belirgin, 0.5-3 cm’ye kadar değişen boylarda, 5-10 mm çapında geniş ağızlı, kısmen kortekssiz, granüllüdür. Bu tür geçmişte boğmaca öksürüğünün tedavisinde kullanılmıştır.
Diploschistes muscorum
Liken beyaz, beyazımsı gri renkte, beyaz unlu yapıda, çatlaklı ve siğilsi çıkıntılıdır. Üremeden sorumlu yapılar liken bünyesi içerisine gömülü, çukursu, hafif unsu, 1.8 mm’ye kadar değişen çaplardadır. Üreme yapısının ortasında bulunan disk siyah renklidir. Spor taşıyan keseler çok hücreli, kahverengi ve 4 adet spordan oluşur. Diğer bir liken üzerinde veya kaya üzerinde yaşayabilen bir türdür. Şekil 4’de kadeh şeklinde yapıya sahip diğer bir liken türü üzerinde yaşayan formu görülmektedir.
Araştırmacı: Yrd. Doç. Dr. Özge TUFAN ÇETİN
Akdeniz Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Çevre Koruma Kontrol Programı