Tyndaris Tetragonal Agora’yı İmparator Hadrianus’a İthaf Ediyor

Bilgi

Materyal: İki parça halinde ele geçmiş, üzerine kulak kısmı sarmaşık dalı ve çiçek kabartmalarıyla süslenmiş tabula ansata işlenmiş, kapı arşitrav bloğu.
Buluntu Yeri: Kalinka bu yazıtın agora’nın içinde bulunduğunu bildirmiştir. Kentte yapılan araştırmalarda bu yazıtın, kent limanından güney limana doğru giden ana yolun kenarında yer alan büyük bir yapının giriş kapısı üzerinde duran arşitrav olduğu tespit edilmiştir1.
Orijinal Lokalizasyonu: Bilinmiyor / in-situ
Son Kayıt Yeri:
Ölçüler: Yükseklik: 0,66 m; genişlik: 2,24 m; derinlik: 0,39 m; harf yüksekliği: 0,05 m; tabula anzata için, yükseklik: 0,47 m; genişlik: 1,35 m.
Metin: Tek Yüzde/Ön Yüzde/İki Tarafında/Yan Tarafında/Alınlıkta
Tarih: İ.S. 10 Aralık 130 – 9 Aralık 131.
Kopyalayan:
Kopyalama Tarihi:
Edisyon: CIG 4335; Dürr 1881, 120 vd. nr. 126; IGR III 759; Weber 1907, 225 vd.; Van Buren 1908, 186 vd. nr. 13; TAM II 1194.
BibliografyaYrd. Doç. Dr. Nihal TÜNER ÖNEN tarafından yayına hazırlanmaktadır.

Metin

[Αὐτοκράτορι Καίσαρι],
θεοῦ Τραιανοῦ Παρ[θικ]οῦ υἱῶι, θεοῦ Νέρουα υἱωνῷ,
Τραιανῶι Ἁδριανῶι Σ[εβ]αστῶι, ἀρχιερεῖ [μ]εγίστωι,
δημαρχικῆς ἐξουσία[ς τὸ] ιε´, ὑπάτῳ τὸ [γ´], πατρὶ [πατρίδ]ος,
Ὀλυμπίωι, σω[τῆρι τοῦ] σύμπαντος κόσμου
καὶ [τῆς] πατρίδ[ος, τῆς] πόλε[ως] Φασηλιτῶν,
Τυνδαρὶς Διοτείμ[ου τοῦ φύ]σει Γναίου Λικινίου,
Μάρκ{ι}ου υἱοῦ, Ῥουφε[ίνου τὴ]ν τετράγωνον ἀγοράν.

Çeviri

Marcus’un evlatlığı Gnaius Licinius oğlu Dioteimos Rufinus’un kızı Tyndaris bu Tetragonal Agora’yı, rahmetli Nerva’nın torunu, rahmetli Traianus Parthicus’un oğlu, İmparator Caesar Traianus Hadrianus Augustus, pontifex maximus, 15. kez tribunica potestas, 3 kez consul olan, vatanın babası, Olympios, tüm evrenin, vatanın ve Phaselis’lilerin kentinin kurtarıcısına ithafen inşa ettirdi.

 

Yorum

Burada Tyndaris isimli bayanın İmparator Hadrianus’a ithafen Phaselis’teki Tetragonal Agora’yı yaptırması söz konusudur. Tyndaris, tıpkı Perge’deki Plancia Manga ve Attaleia’daki Iulia Sancta gibi, dönemin modasına uymuş ve Phaselis’in önde gelen ailelerinden birinin ferdi olarak imparatora ithafen bu yapıyı yaptırmıştır. Roma Dönemi kentlerinde kadınların böylesi kamusal işlere girişmesi oldukça sık karşılaşılan bir durumdur 2. Yazıtın bulunduğu bina kentin ortasında, kent limanından güney limana doğru giden ana yolun kenarında küçük bir alandır. Dış duvarları büyük oranda 1 metre kadar korunmuş olan yapının içine geç dönemde bir bazilika inşa edilmiştir3. Zeminin dolmuş olmasından ve geç dönem yapılaşması yüzünden agora’nın iç yapısından bir şey görülemez. Agora’nın güneydoğu cephesi önünde, ana caddeden merdivenle yükselen, 35 m uzunluğunda ve 6 m derinliğinde bir kaldırım uzanır. Burada girişin sağında ve solunda Voconius Saxa ve Opramoas’ın heykel kaideleri yer almaktadır (Nr. 23, 26). Yapı bugünkü durumunda agora’nın fonksiyonu hakkında bir bilgi vermez, fakat girişteki bu heykeller dolayısıyla politik ve idari amaçlara hizmet eden bir yapı olduğu düşünülebilir. 33 m × 37 m ölçülerindeki bu yapının Tetragonal Agora olarak adlandırmasında muhtemelen onu kullanım tarzı ve şekil olarak diğer agora’lardan ayıran belirgin tipi yatmaktadır4. Phaselis dışında Ephesos5 ve Kyzikos’ta6 da τετράγωνος ἀγορά adlandırması görülmektedir.

Str. 1 ΠΑΡ…ΟΥ, CIG.
Str. 3 ΟΥΣΙ..ΙΕΥΠΑΤΟΤΟ.ΑΤΡΙΟΣ, CIG; ἐξουσί[ας τὸ β´] ὑ[π]άτ(ω) τὸ β´ τ[ῶ]ι θε[ῶι] van Buren.
Str. 4 ΤΟΣΚΟΣΝΟΥ, CIG.
Str. 5 ΑΤΡΙ .Ο..ΤΗ.ΦΑΣΗΛΙΚΩΝ, CIG; π]α[τ]ρί[δος, τῆς] τ[ῶν] Φασηλειτῶν Van Buren.
Str. 6 ΤΕΙΜ ..ΣΕΗΛΙΟΥΛΙΚ, CIG; Τ(υ)[ν]δαρὶς Διοτεί[μου, γυνὴ] Γ(α)ΐου van Buren. Τυνδαρίς ismi gerek Anadolu’da7 gerek Yunanistan ve adalarda çok karşılaşılan bir isim değildir8. Yazıtta Tyndaris’in babası olarak geçen Dioteimos Rufinus, esasen Gnaius Licinius adında birinin oğludur, fakat daha sonra Marcus adında başka biri tarafından evlat edinilmiştir. Διότειμος = Διότιμος9. Lykia’da oldukça sık karşılaşılan bu isim10, şu ana kadar Phaselis’te sadece tek bir şahısta belgelenmiştir.
Str. 7 ΜΑΡΚΙΟΥ, CIG; Μάρκου υἱ[οῦ], Ῥουφ[είνου Π]ετρ(ω)[νια]νο(ῦ) ἀγοραν-| [ομοῦντος …..], van Buren. Oldukça yaygın bir kullanıma sahip olan Roma lakabı Ῥούφεινος = Ῥούφινος (lat. Rufinus) Phaselis’te sadece tek bir şahıs için belgelenmiştir11. Bu satırda geçen Tetragonal Agora’ya değini ilkin Kalinka tarafından yapılmıştır. Bu satır tabula’yı tamamladığından, τετράγωνον ἀγοράν kelimelerinin yazıtı tamamladığı kesin gibi gözükse de, daha önceki bilimadamları bir satır daha devam edecek şekilde ἀγοραν[ομοῦντος] verbal formunu kabul etmişlerdir ve bu hata Kalinka’dan çok daha sonraki çalışmalarda da devam etmiştir12.

  1. Blackman 1981, 140 vdd.
  2. Krüger –  Kaser 1943, 117-74.
  3. Schäfer 1981, 93 vd.
  4. Bunun böyle adlandırılması kentte diğer türde başka bir agora’nın bulunmasından dolayı olmalıdır. Krş. Schäfer 1981, 93.
  5. IEph. nr. 3005; 4123.
  6. Schwertheim 1978, 213 vdd.
  7. Krş. I. v. Stratonikeia, nr. 353; I. v. Ephesos, nr. 2317.
  8. Krş. Fraser – Matthews 1997, 437.
  9. ει diftongunun iota harfini karşılaması hakkında bkz. Gignac 1976, 189.
  10. Krş. TAM II nr. 37, 618, 759, 766..etc. Yunanistan ve adalardaki kullanım yoğunluğu için bkz. Fraser – Matthews 1987, 140; 1994, 131; 1997 131; 2000, 123.
  11. Bu isim için bkz. Pape – Benseler 1884, 1316; Fraser – Matthews 1994, 391; 1997, 385.
  12. L. Robert de IGR’de verilen tamamlama yerine TAM’daki metnin kullanılması gerektiğini vurgulamaktadır, Robert 1967/68, 195 vdd.