Phaselis’lilerin Boule ve Demos’u Ptolemaios’u Onurlandırıyor
Bilgi
Materyal: Üstten 2. ve 5. satırlar arasında, ortadan sola doğru aşağı inecek şekilde kırılmış, alttan ve üstten profillendirilmiş, kireç taşından dikdörtgen bir kaide. Her iki parça da hala görülebilmektedir, fakat oldukça harap olmuş durumdadır
Buluntu Yeri: Ana caddenin iki basamakla yükselen orta kısmında 1192 (Nr. 12) ve 1193 (Nr.13) nolu yazıtların yanında ilk basamak üzerinde bulunmaktadır.
Orijinal Lokalizasyonu: Bilinmemektedir.
Son Kayıt Yeri: Ana caddenin iki basamakla yükselen orta kısmındadır.
Ölçüler: Yükseklik: 1.45 m; Derinlik: 0.45 m; Harf Genişliği: 0.49 m; Harf Yüksekliği: 0.024 – 0.029 m
Metin: Tek Yüzde/Ön Yüzde/İki Tarafında/Yan Tarafında/Alınlıkta
Tarih: İ.S. 2. yy’ın 2. çeyreği.
Kopyalayan: Nihal Tüner Önen
Kopyalama Tarihi: 12.09.2012
Edisyon: Beaufort 1818, 66; CIG 4332; IGR III 764; Laum 1914, 124, nr. 140; H. Barth, Auf Reisen durch die Küstenlandschaften des Mittelmeeres gesammelte Inschriften, RhM 7, 1850, 252, nr. 26; krş. CIG Add. III s. 1156; van Buren 1908, 188 vd. nr. 17; TAM II 1200; Blackman 1981, 140 (lev. 69, 4).
Bibliografya: Yrd. Doç. Dr. Nihal TÜNER ÖNEN tarafından yayına hazırlanmaktadır.
Metin
Φασηλειτῶν ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμος
[Π]τολεμαῖον δὶς τοῦ Κολαλή[μεος]
[Φ]αση<λε>ίτην, ἄνδρα καλὸ[ν]
[καὶ] ἀγαθ[ὸ]ν γενόμενον καὶ [τοῦ]
[πρ]ώτου τάγματος τῆς πό[λ]εο[ς],
εἰκοσαπρωτεύσαντα κ[ — — — —]
μέχρι τοῦ τῆς ζωῆς χρόνο[υ, ἱερα]-
τεύσαντα τῆς προκαθηγέτ[ι]-
δος τῆς πόλεος θεᾶς Ἀθηνᾶς
Πολιάδος καὶ τῶν θεῶν Σεβασ-
τῶν, πρυτανεύσαντα φιλοτεί-
μως, ὑποφυλάξαντα τοῦ Λυκίων
ἔθνους, ὡς καθ᾽ ἑκάστην ἀρχὴν
τετειμῆσθαι αὐτὸν ὑπὸ τῆς
πόλεος πολλὰ καὶ μεγά-
λα παρεσχημένον τῇ πατρίδι
ἐν τῷ τῆς ζωῆς αὐτοῦ χρόνῳ,
καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν δὲ
αἰωνίους δωρεὰς καταλελοι-
πότα τῇ πατρίδι εἴς τε ἀναθήματ[α]
καὶ θεωρίας καὶ διανομὰς ἀρετῆς
ἕνεκεν τῆς εἰς αὐτόν[——] τὴν δὲ τοῦ
ἀνδριάντος ἀνάστασιν ἐποιήσατο
Μέννησσα ἡ καὶ Τερτία Ἐνβρόμου δὶς
Φασηλεῖτις, ἡ θεία καὶ κληρονόμος αὐτοῦ, καθ[ὼ]ς
[ὁ] Πτολεμαῖος διετάξατο.
Çeviri
Phaselis’lilerin boule ve demos’u, güzel ve iyi bir insan olan, kentin önde gelen kişisi, hayatı boyunca eikosaprotas’lık yapmış, kentin yol gösterici tanrıçası Athena Polias’ın ve tanrı imparatorların rahipliğini yapmış, onursever bir şekilde prytanlık yapmış, Lykia Birliği’nin hypophylaks’lık görevinde bulunmuş, yaşam boyunca yaptığı her bir memuriyet için kent tarafından onurlandırılacak kadar kente çok ve büyük bağışlarda bulunmuş, öldükden sonra da vatana adak hediyesi, bayram düzenlenmesi ve de yardım dağıtımı için sonsuz hediyeler vasiyet etmiş olan Kolalemis oğlu Phaselis’li Ptolemaios oğlu Ptolemaios’u ona duyulan saygı dolayısıyla onurlandırdı. Bu heykelin dikimini Enbromos oğlu Enbromos’un kızı Phaselis’li Tertia olarak da bilinen, yüce bir kişilik olan, kendisinin varisi Mennessa yaptı ve Ptolemaios da uygun olduğu şekilde bunu yerine getirdi.
Yorum
Str. 2 ……ΕΜΑΤΟΝΔΙΣΤΟΥΚΟΛΛΑΝΑΙ, Beaufort; Πτολεμα]ῖον δί[ς τ]οῦ [Πτ]ολ[εμ]α[ίου] van Buren ve CIG; Ptolemaios ismi, yaklaşık 1 yüzyıl boyunca Ptolemaios yönetiminde kalan Lykia’da oldukça sevilen bir isimdir1. Ptolemaios’un dedesinin ismi olan Kolalemis yerel bir Anadolu ismidir2 ve şimdiye kadar Phaselis’ten bunun dışında 6 yazıttan ve Phaselis teritoryumunda bulunan Zindan yakasından bir mezar yazıtından bilinmektedir. Kalinka bu ismi Κολαλή[μιος] olarak tamamlamıştır, fakat yine Phaselis’ten ele geçen başka bir yazıtta Κολάλημις’in genetiv hali Κολαλήμεος olarak geçmektedir. Bundan dolayı burada da Κολαλήμεος hali kabul edilmiştir. Fakat –ις ile biten isimlerin genetivi için –εως, -εος ve –ιος formlarının hepsinin de kullanıldığı tespit edilmiştir3.
Str. 3/5 ἄνδρα καλὸ[ν καὶ] ἀγαθ[ὸ]ν γενόμενον καὶ [τοῦ πρ]ώτου τάγματος τῆς πό̣[λ]εο[ς]4.
Str. 6 Roma, İmparatorluk Dönemi’nin başlarında, doğu kentlerinden δεκάπρωτοι seçmelerini istemiştir. Lykia’da İmparator Hadrianus’un ilk yıllarında bu uygulamanın bırakılmaya başlandığı ve bunun yerine εἰκοσάπρωτοι’ların geçtiği düşünülmektedir5. Bu memurlar, kent vergilerinin düzenli olarak ödenmesinden sorumludurlar ve zaman içinde kentsel finans işleriyle ilgili olan başka görevler de üstlenmişlerdi6. Εἰκοσαπρῶτοι memuriyeti Ptolemaios’un kariyerinin İ.S. 2. yüzyılın 2. çeyreğine tarihlenebileceğine işaret etmektedir7.
Str. 7-8 καὶ μέ](χ)ρι τοῦ [τ]ῆς ζωῆς [ἀ]ρχι-|ερεύσαντα, van Buren. προκαθηγέτις sıfatı çok nadir kullanılır8. Kentte tanrı imparatorların yanında Athena Polias rahipliğinin bulunması Lykia kentleri için alışılmış bir durumdur. Phaselis’ten başka pek çok kent, kendi tanrıları için birer rahiplik memuriyeti oluşturmuştur9.
Str. 11 Prytan’lar, bir yıllığına seçilen ve en azından İmparatorluk Dönemi’nde bağımsız resmi bir makamı oluşturan memurlardır10.
Str. 12 ὑποφύλαξ memuriyeti, polis ile koinon arasında idari bir bağ oluşturan, etki alanı yerel gereksinimler çerçevesiyle sınırlı olan ve genellikle yerel eşraf tabakanın üstlendiği bir memuriyettir. Şimdiye kadar, Lykia Birliği’nde görev almış 22 hypophylaks tespit edilmiştir11.
Str. 22 ΑΥΤΟΣ, Beaufort; αὐτο[ύς] van Buren.
Str. 24 Μέννησσα sadece bu yazıttan bilinen bir isimdir12. Τερτία ismi Asia Eyaleti’nde bilinen ve kullanılan bir isimdir 13. Bu isme Lykia’da Phaselis dışında Idebessos ve Balbura’da da rastlanmaktadır14. Tertia’nın dedesinin ismi olan Ἔνβρομος, Lykia’da karşımıza çıkan yerel bir isimdir15 ve bu yazıt dışında Phaselis’te iki yazıtta Ἔμβρομος (Nr. 32, 33) ve bir yazıtta yine Ἔνβρομος formunda (Nr. 40) olmak üzere üç yazıtta geçmektedir16.
- Krş. TAM II nr. 174, 176, 198, 208…etc. ↩
- Krş. Zgusta 1964, 151 vd. ↩
- Bu konuda bkz. Brixhe 1984, 69 vd. ↩
- Onur yazıtlarında geçen bu tarz ifadeler için krş. Quaß 1993, 52 vd, dpn. 156 ve 160 ve burada Nr. 25, 27. ↩
- Hula 1902, 197 vdd. İ.S. 124 yılını bunun için terminus ante quem olarak verir. Oinoanda’dan ele geçen Demosthenes yazıtı da bu görüşü desteklemektedir, krş. Wörrle 1988, 162, dpn. 65. ↩
- Wörrle 1975, 290 dpn. 734; Wörrle 1988, 162 vd. ↩
- Krş. Zimmermann 1993, 118 ↩
- Krş. Hicks 1888, 339. ↩
- Krş. Wörrle 1988, 105 vd. ↩
- Krş. Wörrle 1988, 109 vd. ↩
- Hypophylaks’ın Lykia Birliği içindeki görevi ve Lykia’da bu memuriyeti yapmış olanların listesi için krş. Zimmermann 1993, 107-120. ↩
- Pape-Benseler 1884, 900. ↩
- Krş. Ionia: I. Smyrna, nr. 250, 329; I.Ephesos, nr. 1687, 2207A, 2303; Lydia: TAM V 1, 786; Bithynia: TAM IV 1 nr. 108, 305; Galatia: MAMA 7 nr. 223, 237; Phrygia: MAMA 4 nr. 348; MAMA 9 nr. 480..etc ↩
- Krş. TAM II 856, 872; IGR III 475, 476; SEG XXVIII 1217). İsmin adalar ve Yunanistan’daki dağılımı için bkz. Fraser – Matthews 1987, 433; Fraser – Matthews 1994, 426; Fraser – Matthews 1997, 425. ↩
- Krş. Sura: JHS 34, 1914, s. 26 nr. 32; Idebessos: TAM II 867. ↩
- Yunancada nasal seslililer olan ν ve μ harflerinin birbirleri yerine kullanılmasına yönelik bkz. Gignac 1981, 119 ve Brixhe 1984, 34. Bu isim için ayrıca krş. Zgusta 1964, 332-1 ve 2. ↩