Helios’a Adak

Bilgi

Yorum

Str. 1 Σωτᾶς Yunanistan’da çok sevilen bir Yunan ismidir. Rhodos adasında da sıkça karşılaşılmaktadır¹. Sotas’ın baba ismi Ἑλλοκράτης ise gördüğümüz kadarıyla bu formda hiç kullanılmamıştır. Bu isim Merkezi Yunanistan’da oldukça yaygın kullanılan Ἑλλανοκράτης ismiyle özdeşleştirilebilir². Hellas’la birleştirilen isim İ.Ö. 5./4. yüzyılda Lykia-Pamphylia arasındaki sınır bölgesinde de moda olmuş gözükmektedir. Öyle ki Helenistik Dönem Lykia’sında Hellaphilos ismi de ünlüdür. Bu Hellaphilos doğu Lykia Dynastı Apollonios’un babasıdır. Hellaphilos Phaselis’in 20 km güneybatısındaki Eren Tepe üzerinde yer alan dynastlık merkezi yakınında kendisi için görkemli bir kaya mezarı yaptırmıştır: Τῇδε θανὼν κεῖμαι Ἀπολλώνιος ‘Ελλαφίλου παῖς. | ἠργασάμην δικαίως, ἡδὺν βίον εἶχον ἀεὶ ζῶν, | ἐσθίων καὶ πίνων καὶ παίζων. ἀλλ᾿ ἴθι χαίρων³. Hellaphilos esasen yerli bir kişiyken, Phaselis’teki Hellokrates Yunan olmalıdır. Onamastik Phaselis’in kendi Yunan kimliğini Roma Dönemi’ne kadar koruduğunu göstermektedir. Öyle ki İ.Ö. 250-130 yılları arasındaki döneme ait kent sikkeleri üzerinde geçen 77 memur isminin hepsi de Yunan ismidir⁴.
Str. 2-3 Burada anılan diğer tanrılardan, kentte saygı gören Athena, Zeus, Apollon, Hermes, Hestia, Ge ve adını bilmediğimiz diğer tanrılar anlaşılmalıdır. Tanrı Helios Dor diyalektinde verilirken, ἱερητεύσας’ın (= ἱερατεύσας) Ion diyalektinde yazılması dikkat çekicidir. Bilindiği üzere tanrı Helios’un en ünlü kült yeri Rhodos’tur⁵. Helios kültü Phaselis’te tıpkı Athena Polias’ınki gibi kentin kuruluşundan itibaren var olmuştur. Rhodos’lu kolonistler kendi tanrılarını yeni yerleştikleri Phaselis kentine de taşımış ve burada tanrı için bir kült kurmuşardır. Helios, Mausollos ile Phaselis’liler arasındaki antlaşma metninde Zeus ve Ge ile birlikte yemin tanrısı olarak anılır. Bu durum da tanrının Phaselis’teki baş tanrılardan biri olduğunu desteklemektedir. Helenistik Dönem’e ait kent sikkelerinde de sık sık Helios portresi görülmektedir⁶. Helios Tapınağı’nın kesin yeri bilinemese de akropolis üzerinde yer aldığı tahmin edilebilir. Matern, tanrı Helios’un Rhodos’ta bile mütevazi bir alanda tapınım görmesinden dolayı, bu tanrının kapalı tapınaklar yerine açık kutsal alanlarda tapınım gördüğünü düşünmüştür⁷. Dolayısıyla böylesi bir kutsal alanın yerini saptamak ta oldukça zordur.